Een ruim 2500 jaar oude urn die 50 jaar bij de vinder in #Udenhout in huis stond, heeft nu een plek gekregen in het Limburgs Museum in Venlo. Het museum is erg blij met de complete #urn met deksel en inclusief crematieresten uit de late #bronstijd en vroege #ijzertijd (700 tot 400 v.Chr.). https://www.bndestem.nl/tilburg/van-udenhoutse-slaapkamerkast-naar-limburgs-museum-vooral-het-verhaal-erbij-maakt-de-urn-waardevol~a461f50d/

Het #Limburgs #Museum in Venlo is dit jaar de winnaar van de Grote #Archeologieprijs met de tentoonstelling Betoverend Brons - het raadsel van de rivier. Deze expositie draait om de #bronstijd, een tijdperk dat volgens het museum vaak onderbelicht is in onderwijs en publieke belangstelling. Jonge bezoekers kunnen zelf onderzoek doen en nadenken over de betekenis van voorwerpen, vroeger en nu.
https://omroepvenlo.nl/nieuws/artikel/limburgs-museum-wint-grote-archeologieprijs-2025

Van 13 tot 17 oktober herstelt de gemeente #Ermelo met hulp van een archeoloog een aantal #grafheuvels uit de #bronstijd en de #ijzertijd op de Ermelose Heide. De grafheuvels worden hierbij opgevuld en verhoogd. Daarna worden ze opnieuw ingezaaid met #heide. Als tijdelijke bescherming plaatst de gemeente hekken om de heuvels.
https://www.ermelosweekblad.nl/lokaal/natuur-en-milieu/1214118/gemeente-herstelt-monumentale-grafheuvels-op-ermelose-heide

Jiroft en het ontstaan van de eerste steden

Gewicht uit Jiroft (Museum van Azerbaijan, Tabriz)

Ooit was het simpel: de beschaving – te definiëren als de stedelijke levenswijze, met koningen en gebouwen en schrift en dit alles archeologisch te vinden – was ontstaan in de dalen van de Nijl, de Eufraat en de Tigris, de Indus en de Ganges. (Ik laat de Huanghe en de Jangtsekiang even buiten beschouwing.) Voor de relatie tussen waterbeheer, koningschap, steden en administratie waren ook verklaringen, waarmee ik u vandaag niet zal lastig vallen.

Synchronisatie

Ergens rond 3000 v.Chr. synchroniseerden Egypte, Mesopotamië en India. Daarmee is bedoeld dat culturele ontwikkelingen steeds meer tegelijkertijd plaatsvonden. Egypte was bijvoorbeeld een buitenbeentje geweest met een late introductie van de landbouw, nog wel zonder sedentaire boeren. Eind vierde millennium gingen de culturen echter in de pas lopen. De verklaring is vrijwel zeker dat de handel in tin, een zeldzaam metaal, interregionale handelsnetwerken had geschapen. Het tin uit Centraal-Azië belandde in zowel India als Mesopotamië en mensen konden via de handelsroutes elkaars ideeën vernemen. Kort nadat het spijkerschrift was ontstaan, begonnen de Egyptenaren aan het hiërogliefenschrift. Vermoedelijk ontstond toen ook het Indusschrift (dat we niet kunnen lezen).

Maar er is een probleem hier. Als dankzij handelscontacten dingen in India, Mesopotamië en Egypte gelijktijdig gebeurden, moest het ook in de tussenliggende regio’s zijn gebeurd. Ook daar trokken immers de muildierkaravanen doorheen, beladen met metalen en andere goederen. In Syrië zijn inderdaad allerlei oeroude steden gevonden maar in Iran nauwelijks. En dat was dus problematisch.

Jiroft

De identificatie van Jiroft, waarover ik vijf jaar geleden ook al eens schreef, veranderde dit: een stad in het zuidoosten van Iran die even oud was als de oudste steden in India en Mesopotamië.

De opgravingen zijn nog in volle gang en er zijn overtrokken claims gedaan. Voor Iraanse nationalisten is het namelijk belangrijk dat hun land net zozeer in de voorhoede liep als hun buren. Voorwerpen uit Jiroft zijn dan ook in elk Iraans oudheidkundig museum te zien en ik fotografeerde het bovenstaande gewicht in Tabriz in het noordwesten van het land. (De stad is beroemder om de moskee en om Gustav Mahler, maar heeft een schitterend archeologisch museum dat in geen enkele Iranreis mag worden overgeslagen.)

Het gewicht, gemaakt van chloriet, dateert uit het vroege derde millennium v.Chr. en illustreert een simpel punt: dat de oudste beschavingen handel dreven, dat er markten waren, en dat de overheid zorgde voor goede gewichten. De afbeelding is prachtig: twee leeuwen die een stier verslinden, met de gieren al in de buurt voor het afval.

[Dit was het 372e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]

#Bronstijd #Iran #Jiroft #VroegeBronstijd

Driemaal werelderfgoed: Centraal Turkije

Wat valt er in Turkije zoal te zien? Ik behandelde eergisteren hier en daar de westkust. Vandaag nemen we het centrum onderhanden. Ik kan dat echter niet doen in de vorm van een rondreis. De beschavingen van Centraal-Anatolië zijn waanzinnig interessant maar ik denk dat ze onvoldoende bekend zijn. Liever dus een chronologisch overzicht. Een logische volgorde voor de auto is overigens Ankara, Alaçahöyük, Bogazköy, Yazilikaya, Kültepe, Kayseri, Kappadocië, Arslantepe, Çatalhöyük en Gordium.

De eerste steden

Eerst Çatalhöyük. Ik ben hier niet geweest maar hier is de officiële website van deze belangrijke opgraving uit het Neolithicum. Het gaat om een nederzetting van ongeveer dertien hectare uit het zevende millennium v.Chr., waar archeologen voor het eerst vaststelden dat er al in de laatste fase van de Steentijd grote nederzettingen waren. Denk aan een omvang van tweemaal het toenmalige Byblos, met dit verschil dat de huizen daar verspreid stonden op de heuvel en er dus niet zoveel mensen waren, terwijl Çatalhöyük compacter is. De deur was nog niet uitgevonden, dus je betrad een huis via een gat in het dak. Van de prachtige beeldjes die archeologen lang zelfverzekerd hebben geïnterpreteerd als moedergodinnen, durft men nu niet meer te zeggen dan dat ze misschien een rituele betekenis hebben gehad.

Gaandeweg moeten in Anatolië steden zijn ontstaan. Een daarvan is Alacahöyük, dat heeft bestaan in de Vroege Bronstijd. Toen ik er was waren vijf van dertien koningsgraven gereconstrueerd. Er zijn metalen voorwerpen gevonden die men wel aanduidt als zonneschijven, al hebben we feitelijk geen idee wat het zijn. De bezoeker ziet er ook een toegangspoort uit de Hittitische periode die wat opvallender is dan de oudere koningsgraven.

De derde opgraving die ik noem is Kültepe ofwel Kaneš. Het was min of meer het centrum van een aantal steden en dus de logische plek waar Assyrische kooplieden in de eerste helft van het tweede millennium een permanente nederzetting stichtten. Een soort stapelplaats. Het was nauwelijks een verrassing – al beweerden de opgravers om publicitaire redenen natuurlijk het tegengestelde – dat er kleitabletten opdoken die het dagelijks leven van deze Assyriërs in den vreemde beschreven. Ze documenteren ook de geleidelijk machtsovername door het volk dat later Hittieten zou heten. Deze tabletten waren ook de sleutel voor het vaststellen van de chronologie van het Midden-Brons, waar belangrijk Nederlands oudheidkundig onderzoek naar is gedaan.

De Hittieten

Ik noemde de Hittieten nu al twee keer. Ze zijn vernoemd naar de stad Hattusa, die ook wel Boğazköy of Boğazkale heet. Werelderfgoed. Het is een enorme stad en je kunt niet alles even lopen, maar de laatste keer dat ik er was hoorde ik praten over elektrische wagentjes waarmee je een rondje kon rijden van de ingang naar de poorten, hoog op de heuvel, en dan via de akropolis weer terug. Het is allemaal heel mooi ingericht en goed uitgelegd. En ja, dit is de hoofdstad geweest van een van de grote staten uit de Oudheid, waarvan de legers oprukten tot Apasa in het westen (Efese), terwijl koning Muwatalli streed tegen farao Ramses II in de slag bij Kadesh, diep in Syrië.

Ernaast ligt Yazilikaya, een heiligdom. Het bestaat uit ruwweg twee in de rotsen aangebrachte vertrekken met wandreliëfs. Ik vind zelf de rij van identieke oorlogsgoden in de rechterkamer erg indrukwekkend, maar de complexe afbeelding in de andere kamer is niet minder interessant.

Overigens is het vooraf lezen van een goed boek over de Hittieten wel handig voordat je hierheen komt. Een hotel in Boğazkale, waar ook een museum is, is de ideale basis voor een bezoek aan Hattusa, Yazilikaya en Alacahöyük.

De IJzertijd in Turkije

Na de Zeevolkencrisis (die geen crisis was) verdween het Hittitische Rijk – althans uit het centrum van Anatolië. De districten in de periferie waren bestuurd geweest door prinsen uit het koninklijk huis, die zelfstandig werden nu de centrale regering was weggevallen. De hoofdstad van een van deze Neo-Hittitische rijkjes was Karatepe-Aslantaş, het antieke Azatiwataya. Het is een mooi, groen gebied, met tussen de bomen de antieke gebouwen.

Een andere belangrijke stad uit de IJzertijd was Gordion, de hoofdstad van de Frygiërs. Er zijn allerlei grafheuvels en de allergrootste kan worden bezocht. Middenin de tumulus is een houten kamer; de vondsten zijn nu in Ankara. Hoewel het weleens het “graf van Midas” wordt genoemd, is het feitelijk van een van ’s mans voorgangers.

Tot slot

In dit deel van Turkije ligt ook Kayseri, het antieke Mazaka, met een mooi museum, en het wonderlijke landschap van Kappadocië, met rotswoningen en kerken (zie boven). Allemaal werelderfgoed.

En nog even iets over Ankara, de hoofdstad van Turkije. Hier is het mausoleum van Atatürk, dat u niet mag overslaan. Dat geldt ook voor het museum voor de Anatolische Beschavingen, dat bij mijn laatste bezoek nog een week of twee geopend zou zijn en dan dicht zou gaan voor een langdurige verbouwing. Ik heb begrepen dat er een totaal nieuw Turks museum gaat komen, met ook voorwerpen uit de gebieden waar de Seljuken en Ottomanen regeerden. Wat ik maar zeggen wil: het Turkse verleden is volop in beweging. Ik denk dat je in Centraal-Turkije iets meer proeft van de Turkse identiteit dan in de westelijke gebieden.

Boek om te lezen over het antieke Turkije: Christian Marek, Geschichte Kleinasiens in der Antike (2017).

#Alacahöyük #Ankara #Azatiwataya #Çatalhöyük #Boğazkale #Bronstijd #Cappadocië #Gordion #Hittieten #KaratepeAslantaş #Kayseri #Kültepe #MuwatalliII #NeoHittieten #Turkije #Yazilikaya

De Bronstijd (2000-800 voor Chr.) is 1 van de archeologische perioden. Ik denk meteen aan het Zwaard van Ommerschans, dat ook op de poster van de grote Bronstijdtentoonstelling van het RMO stond.
Wat feiten:
- ca. 3500 jaar oud
- eind negentiende eeuw gevonden in Overijssel
- deel van een kleine groep van 6 ‘reuzenzwaarden’.
- niet gebruikt om te vechten (te groot, te zwaar, ongeslepen)
- gevonden jn rivieren, venen, moerassen (offer)

#ArchInk #archeologie #Bronze #Bronstijd

Er bestaat iets dat de #Tentoonstellingsprijs heet en u kunt stemmen op de expositie over de #Bronstijd in het @RijksmuseumvanOudheden .

https://mainzerbeobachter.com/2025/08/29/waarom-u-op-de-bronstijd-moet-stemmen/

Waarom u op de Bronstijd moet stemmen

Tot de vele dingen die ik in Nederland niet goed begrijp, behoort dat we een ministerie hebben dat Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heet. Alsof je die drie zou kunnen scheiden. Dat kan echter niet. Immers, dat wat de culturele sector ons biedt, inspireert uitsluitend als het wáár is, en we willen dat onze kinderen geen flauwekul leren. Cultuur en onderwijs veronderstellen dus wetenschap, of delen althans het streven naar waarheid. Omgekeerd is wetenschap op haar beurt volstrekt, volkomen & absoluut betekenisloos zonder onderwijs, want als inzicht niet wordt overgedragen, is het overbodig. En wetenschap is natuurlijk ook zelf een cultuuruiting. Wie de schoonheid niet herkent van het bewijs dat de reeks priemgetallen oneindig is, is esthetisch gehandicapt. Trouwens, menig wetenschappelijk resultaat kan zó in een kunstmuseum.

We zouden een ministerie moeten hebben waar onderwijs, cultuur en wetenschap een eenheid vormden. Als het niet wat al te orwelliaans klonk, zou je dat het Ministerie voor de Toekomst kunnen noemen, want alle drie willen een betere, inzichtrijkere wereld.

Ik begrijp dus oprecht niet waarom gescheiden blijft wat niet gescheiden mag zijn. Want de scheiding is overal. Neem de kranten: de wetenschapsbijlage en het cultureel supplement zijn twee dingen. Ander voorbeeld: als u kijkt naar overzichten van “dit zijn op dit moment de beste exposities”, dan is het altijd kunst, nooit wetenschap. Nog een derde, persoonlijk voorbeeld: ik zou graag een subsidie willen hebben om een nieuw handboek oude geschiedenis te schrijven, maar er is simpelweg niets voorzien voor een boek dat én onderwijs én cultuur én wetenschap is. Het systeem (wat dat ook moge zijn) verbindt niet maar scheidt.

Maar.

Er bestaat iets dat de Tentoonstellingsprijs heet. En zowaar: de organisatoren hebben ervoor gekozen niet alleen kunst-exposities te nomineren (Anselm Kiefer, Kandinsky…) maar ook tentoonstellingen waar je als bezoeker niet esthetisch maar intellectueel werd geprikkeld. Het kan dus toch.

Eén van de genomineerden is de expositie Vuur van Verandering, waarin het Rijksmuseum van Oudheden u toonde hoe interessant de Bronstijd was. Ik blogde er enkele keren over (een, twee, drie, vier, vijf, zes, zeven). U kunt daar stemmen op de Bronstijd.

En ik hoop echt dat we nog eens verlost raken van die bizarre verdeling Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het goede, het schone en het ware zijn immers één.

#Bronstijd

Sinds 2015 werken #archeologen en de gemeente Tilburg in #Udenhout samen aan het blootleggen van sporen vanaf 2000 v.Chr. (vroege #bronstijd) tot en met de #Romeinse tijd. Negentien hectare, ofwel veertig voetbalvelden, worden onderzocht naar de nederzetting. Het onderzoek dat eind deze zomer stopt, is nodig vanwege de aanleg van de nieuwbouwwijk Den Bogert.
https://www.omroeptilburg.nl/regio/tilburg/berkel-enschot-udenhout/udenhout/na-tien-jaar-prehistorische-opgravingen-in-udenhout-is-het-einde-in-zicht/

Naast de vondst van 11 #crematiegraven uit waarschijnlijk de late #bronstijd, laat-#Romeinse en #Merovingische tijd hebben #archeologen bij De Wasacker in #Eerbeek ook #grafgiften gevonden in de vorm van verbrand aardewerk, fibulae, glazen voorwerpen en een deel van een versierde benen kam. Ook ontdekten ze sporen van vier #spiekers, kleine schuurtjes die waarschijnlijk werden gebruikt voor graanopslag. Deze gebouwtjes komen uit de periode late bronstijd - Romeinse tijd.
https://www.brummensnieuws.nl/algemeen/algemeen/31663/bijzondere-archeologische-vondst-bij-opgraving

Tijdens #archeologisch onderzoek bij De Wasacker in #Eerbeek zijn elf #crematiegraven gevonden; deels uit de prehistorie (waarschijnlijk de late #bronstijd) en deels uit de laat-#Romeinse tijd tot de vroege middeleeuwen (#Merovingische tijd). /1
https://www.destentor.nl/brummen/archeologen-doen-opvallende-vondsten-in-eerbeek-bijzonder-dat-we-zoveel-aantroffen~ae5ba711/

Op het #Beigemveld bij het ten noorden van Brussel gelegen #Grimbergen hebben archeologen vorige week een bijna 4000 jaar oude #grafcirkel met een diameter van 30 meter blootgelegd. Eerder vonden de #archeologen er al zo’n 200 #urnen uit de vroege #bronstijd en #Romeinse graven.
https://www.hln.be/grimbergen/spectaculaire-archeologische-vondst-in-grimbergen-prehistorisch-grafmonument-van-30-meter-ontdekt~a9a8e145/

Bij de uitbreiding van een bedrijventerrein bij #Gieten in #Drenthe hebben archeologen sporen van een #grafheuvel uit de #bronstijd ontdekt. Het gaat om de kringgreppel met een diameter van 16 meter die de grafheuvel omringde. De rest van de heuvel is in het verleden afgevlakt. In de greppel vonden de #archeologen zes #crematiegraven met verbrande botresten. Andere vondsten zijn bewerkt #vuursteen en scherven #aardewerk. De #opgraving loopt nog door tot eind mei.
https://www.schakel.info/nieuws/algemeen/97666/resten-van-grafheuvel-gevonden-in-bodem-bloemakkers-in-gieten

Prehistorisch China

Deze blog gaat over de antieke wereld, dus de periode tussen pak ’m beet 3000 v.Chr. en 650 na Chr. De chronologische afbakening is simpel: daarvóór hebben we vooral archeologische bewijsmateriaal, daarna hebben we voldoende geschreven bronnen om te komen tot werkelijke geschiedschrijving. In de westelijke periferie ligt de einddatum iets later, maar voor het economisch, stedelijk en cultureel zwaartepunt van de antieke wereld, het oostelijk bekken van de Middellandse Zee, vormt het jaar 650 een mooi eindpunt.

De geografische grens is minder scherp. Daarom besteed ik ook regelmatig aandacht aan de Sao– en de Nok-culturen in subsaharaal Afrika en aan de culturen van Centraal-Eurazië. De Zijderoute is een fijn thema. Zo af en toe komt dus China in beeld, zoals bij de Romeinse beschrijving van het Zijdeland en de Chinese beschrijving van de staat Dà Qín, maar ik heb nooit een echt blogje gewijd aan het Verre Oosten. Een poging dus, met een kritische paragraaf aan het einde.

De Prehistorie van China

Eerst maar dit: het antieke China (“Inner China”) was zes, zeven keer zo groot als het huidige Frankrijk en daarom is het eigenlijk wat raar om het te hebben over “het” antieke China. Feitelijk was het een verzameling antieke culturen, gesitueerd in de oostelijke helft van het huidige China. De regio bestaat uit de bassins van twee naar het oosten stromende rivieren, de Huang Ho ofwel Gele Rivier in het noorden en de Jangtse ofwel Blauwe Rivier in het zuiden. De Gele Rivier stroomt door een gebied dat bestaat uit vruchtbare lössbodems.

De eerste sporen van landbouw, ergens rond 12.000 v.Chr., lijken te zijn aangetroffen in de regio ten noorden van de Blauwe Rivier. Rijst en gierst werden verbouwd vanaf het negende millennium, varkens en honden werden gedomesticeerd en het eerste beschilderde aardewerk werd zo rond 5000 v.Chr. vervaardigd. In deze periode, het Neolithicum, groeiden de sociale tegenstellingen: de elite is herkenbaar aan de aanwezigheid van jade in de graven. En zijde! Het beroemde product werd vervaardigd vanaf pakweg 4000 v.Chr.

En zoals je zou verwachten: vanaf het moment waarop kapitaal circuleerde, zijn er ook sporen van geweld. Er moeten er vorsten zijn geweest die leiding gaven aan grote groepen arbeiders, waaronder de eerste metaalwerkers. De bronstechniek lijkt ergens rond 3000 v.Chr. te zijn overgenomen van de Centraal-Aziatische nomaden: dat is tegelijk met de opkomst van het brons in de Levant, en dus een mooi voorbeeld van de wijze waarop Centraal-Eurazië ook werkelijk het centrum was van Eurazië.

Bronstijd

Na de klimaatomslag rond 2200 v.Chr., het 4,2 ka BP event waarover ik vaker heb geschreven, begint een periode die weleens wordt aangeduid als die van de Xia-dynastie. De latere Chinese teksten – die ik niet heb gelezen – presenteren de vorsten als een soort halfgoden die de overstromingen van de rivieren leren beheersen en de akkerbouw beschermen. Westerse geleerden typeren de verhalen als mythisch, Chinese geleerden denken weleens aan een reële zondvloed, en associëren de Xia-dynastie met een bronstijdcultuur in de regio Henan, aan de Gele Rivier. Die lijkt een politieke organisatie te hebben gekend die niet onverenigbaar is met de legenden.

De volgende dynastie heet Shang of Yin, en nam de macht over rond 1750 of 1600 v.Chr. (ik lees het allebei). Ze duurde tot 1040 v.Chr. en de negenentwintig met naam bekende vorsten beheersten een groter gebied dan alleen Henan: de hele benedenloop van de Gele Rivier en ook stukken van de Blauwe Rivier. In deze periode brak het schrift echt door, wat de administratie natuurlijk vereenvoudigde. Ik begrijp dat er discussie bestaat over de rol van sjamanisme.

De Zhou-dynastie begon als vazal van de Shang-heersers, maakte zich onafhankelijk en nam rond 1040 de macht over. Om deze machtsovername te rechtvaardigen, riepen ze het “hemels mandaat” in: het idee dat als het slecht gaat, dat komt doordat de vorst niet voldoende deugdzaam is, zijn legitimatie verliest, waarna een andere leider met toestemming van de hemel de macht overneemt, en voorspoed brengt zolang hij deugdzaam is – tot ook de nieuwe dynastie corrumpeert. De geschiedenis is zo een cyclus; in Mesopotamië bestonden soortgelijke opvattingen.

De Zhou-vorsten hadden twee hoofdsteden, Chang’an en Luoyang, en breidden hun macht geleidelijk uit over grote delen van de Chinese wereld. Wie daar buiten woonde, gold als barbaar – een ander nieuw concept.

IJzertijd

Inmiddels begon men voorwerpen van ijzer te maken: een nieuwe uit Centraal-Azië afkomstige techniek. Wanneer je de IJzertijd laat beginnen, is een beetje een definitiekwestie. Ga je uit van de eerste ijzeren voorwerpen, dan kom je bij 1000 v.Chr.; gietijzer was gangbaar rond 600 en staal rond 400 v.Chr.

Het wezenlijk nieuwe van ijzer is dat het een democratisch metaal is: het is overal te vinden. Brons veronderstelt koper en tin, en dus langeafstandshandel, en omdat de investeringen aanzienlijk zijn, kan alleen het hof de handel financieren. De opkomst van ijzer betekent het einde van dit monopolie en het ontstaan van kleinere staten. Dat is in China niet anders dan in de Levant, waar rond het midden van de achtste eeuw de centrale Zhou-overheid concurrentie krijgt van ruim 150 kleinere staten. Feitelijk waren de feodale heren net zo machtig als de koning. Deze fase uit de Chinese geschiedenis staat bekend als de Periode van Lente en Herfst, vernoemd naar de Lente- en herfstannalen, een hofkroniek van een van die deelrijken. Het gaat om de jaren 722 tot en met 481.

Het was een tijd van urbanisatie – alweer een parallel met de Levant en de Mediterrane wereld. Ook de grote Chinese filosofische stelsels wortelen in deze tijd: Lao Tse, Sun Tzu en Confucius leefden rond 500 v.Chr., Mo Zi (Micius) leefde iets later.

[wordt vervolgd]

#42KaBPEvent #akkerbouw #BlauweRivier #Bronstijd #ChangAn #Confucius #GeleRivier #HemelsMandaat #IJzertijd #jade #LaoTse #Luoyang #MoZi #Neolithicum #PeriodeVanLenteEnHerfst #SunTzu #XiaDynastie #ZhouDynastie #zijde

Recent deden archeologen op het bouwterrein van de nieuwbouwwijk Molenblik in #Medemblik bijzondere vondsten uit de #bronstijd. Het ging onder meer om dierlijk botmateriaal, plankladders en een #grafheuvel uit de bronstijd. De #archeologen presenteren deze vondsten op zaterdag 12 april tijdens een pop-up expositie in de Bibliotheek Medemblik.
https://onswestfriesland.nl/2025/gemeente-medemblik/bronstijdvondsten-te-zien-in-medemblik-bijzonder-goed-bewaard-gebleven/

Een depositie uit Bronstijd-Drenthe

Ik was al een paar weken niet in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden geweest. Vandaag was ik er weer eens. Het was druk maar prettig. De vernieuwde afdeling over het antieke Nabije Oosten is mooi geworden, heel helder, met opvallend veel kleitabletten. Ik blijf hopen dat ’ie nog eens wordt vergroot. Er is ook een kleine en véél te brave expositie in de reeks Collectie|Reflectie, gewijd aan verzamelaars die voorwerpen hebben nagelaten aan het museum zonder te weten waar ze zijn gevonden. De vorige expositie was ook al zoutloos; de uitleg dit keer is zelfs zó braaf dat het gênant is.

Maar daar kwam ik niet voor. Ik was er voor de Bronstijdexpositie, die ik pas één keer had bezocht. Hierboven een stukje turf met daarop een snoertje met kralen van barnsteen, een kam van hoorn en een stukje brons, dat een fragment van een bijl kan zijn. Het verzamelinkje is gevonden in de buurt van Ter Apel, in de richting van Emmen, bij Roswinkel. Iemand heeft het gebonden in een lapje leer en in het veen achtergelaten, ergens tussen 1800 en 1500 v.Chr., en een turfsteker heeft het vele eeuwen later teruggevonden. Het behoort nu bij de collectie van het Drents Museum in Assen.

Van dit soort vondsten gaan er dertien en wellicht zelfs veertien in een dozijn. De toelichting verraste en boeide me echter. Archeologen turfstekers treffen dit soort verzamelingen vooral aan in het veen, meestal op plekken waar vroeger een ven is geweest. Juist in deze fase van de Bronstijd groeide in Drenthe het veen sterk aan, een proces waar de mensen zich bewust van moeten zijn geweest, zó snel ging het. Dit klinkt misschien wat ongeloofwaardig, maar mensen realiseerden zich ook als het veen inklonk, dus waarom zouden ze zich niet bewust zijn geweest van de groei van de veenkussens? Bovendien verdwenen zo weiden en akkers. En om die reden, zo opperen de archeologen, liet men verzamelingen kostbaarheden achter.

Een depositie, in vaktermen. Een offer voor de goden, misschien om het veen op afstand te houden en de velden te beschermen. Of om een andere, niet meer te achterhalen reden.

Wat ik maar zeggen wilde: de Bronstijdexpositie is de moeite en een tweede bezoek waard. U moet wel opschieten, want zondag is de laatste dag.

[Dit was het 485e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]

#Bronstijd #depositie #Drenthe #hoogveen #RijksmuseumVanOudheden #veen

Onderzoekers hebben tientallen #menselijke #botten gedateerd die uit de rivier de #Theems zijn opgebaggerd. De helft ervan blijkt uit de #bronstijd of #ijzertijd te komen. De onderzoekers concluderen daaruit dat ze afkomstig zijn van overledenen die toen opzettelijk in de #rivier zijn gelegd.
https://www.demorgen.be/nieuws/skeletten-in-theems-werpen-nieuw-licht-op-ontbrekende-doden-uit-prehistorie~b088e31f/

In 1963 werd in #Alicante in Spanje een #goudschat uit de #bronstijd, de Schat van #Villena, ontdekt. Tussen de gouden voorwerpen uit de periode 1500-1200 v.Chr. zitten ook voorwerpen van #ijzer, terwijl de ijzertijd toen nog niet in Spanje was begonnen. Het gaat om een halve bol en een armband met een hoog #nikkelgehalte in het ijzer. IJzer met veel nikkel is kenmerkend voor #meteorieten. Het zou daarom kunnen dat beide voorwerpen met buitenaards ijzer zijn gemaakt.
https://www.sciencealert.com/strange-metal-from-beyond-our-world-found-in-an-ancient-treasure-stash

Bij #Tetouan in #Marokko hebben #archeologen de resten gevonden van Kach Kouch, een dorp uit de #bronstijd van vóór de komst van de #Feniciërs in het gebied. Ze denken dat het om de oudste tot nu toe gevonden nederzetting in de #Maghreb gaat.
https://www.bladna.nl/kach-kouch-oudste-dorp-maghreb-ontdekt-noord-marokko,61190.html