🎉 Antaŭ 390 jaroj naskiĝis Johann Joachim Becher (1635–1682) — unu el la plej fascinaj mensoj de la 17-a jarcento!

Li estis ĉio samtempe: ekonomiisto, sciencisto, verkisto, instruisto, reformisto. Liaj ideoj pri laboro, scio kaj progreso estis vere antaŭ sia tempo — kaj restas mirige aktualaj ankaŭ hodiaŭ.

📚 Legu la artikolon en MONATO:
👉 https://www.monato.be/2010/010141.php

#Becher #Historio #Scienco #Ekonomio #Inspiro #Kulturo #MONATO #Esperanto #17aJarcento #Pensulo #LingvoInternacia #Monato @monato

💸 Ĉu Sofio ankoraŭ perdas 1,5 miliardojn da levoj jare pro trafikŝtopiĝoj?

En artikolo el la arkivo de Monato (2009), Dimitar Haĝiev skribis ke ĉiutage en la bulgara ĉefurbo perdiĝas centmiloj da laborhoroj kaj litroj da brulaĵo – kun gravaj kostoj por la ekonomio kaj la sano de civitanoj.

📖 Leginda kaj atentiga teksto:
👉 https://www.monato.be/2009/009875.php

Ĉu la situacio ŝanĝiĝis post pli ol 15 jaroj? Bulgara(j) leganto(j), bonvolu kundividi!

#Sofio #trafiko #ekonomio #Monato #urbo #historio #Bulgarujo

🎥 Le dernier épisode de l'année pour Historio : la fac d'histoire. Qu'est ce que c'est, qu'est ce qu'on y trouve, qui y va, qui y enseigne... Et pourquoi ce bien commun est aujourd'hui en danger !

Ce super épisode a été écrit avec trois jeunes enseignants-chercheurs qui connaissent bien la situation : Gwenaëlle Debord, Clara Kalogerakis, et Hugo Vidon.

https://www.youtube.com/watch?v=eADyBVxCM-w&pp=0gcJCf0Ao7VqN5tD

#histodon #histodons #Historio

Mia unua provo pri filmeto en Esperanto.
Mi devis skribi mian tekston antaŭe, ĉar mi ankoraŭ ne povas paroli flue.
La subtekstoj ne estas bonaj. Mi devos reskribi ilin, sed mi ne havis tempon hodiaŭ.
Tamen, mi esperas, ke vi ĝuos tiun promenadon kaj rakonton.
Mi uzis PeerTube-servilon, esperante ke ĝi estas alirebla en viaj respektivaj landoj.
https://peertube.wtf/w/sfzYMQJFaHDfFitZY5JGPZ
#filmeto #Esperanto #Kazablanko #Arenoj #parko #historio #promenado

🚣‍♂️ Ĉu vi iam imagis boati tie, kie iam estis maro sed nun regas marĉoj? En okcidenta Francio, la Puatau-marĉo rakontas mirindan historion de ŝanĝiĝanta pejzaĝo – de golfo al agrikultura tero, de natura kaoso al homa verko.

Tiu loko estas konata kiel “la Verda Venecio” – kun miloj da kanaloj, naturaj mirindaĵoj kaj jarcentoj da homa penado.

📖 Legu pli en la artikolo “Boati sur malaperinta maro” en Monato:
👉 https://www.monato.be/2020/012789.php

#medio #historio #Esperanto #Francio #kulturo #Monato

“Inter la plej esplorindaj esperantistoj elstaras la pacismaj inistoj.”
Sylvie Flammarion ne estis nur la edzino de fama astronomo – ŝi estis voĉo por paco, scienco kaj virinaj rajtoj en epoko kiam tio ne estis evidenta. Kaj ŝi ligas ĉion ĉi al Esperanto.

Leginda artikolo en @monato pri virino kies kontribuoj ne forgesiĝu:
🔗 https://www.monato.be/2020/012594.php

#Esperanto #Inismo #Historio #Scienco #Pacismo #VirinojEnScienco #Astronomio #Monato

🎨 La mistero pri la blankaj konvaloj
Plonĝu en la fascinan vivon de Ivan K. Ajvazovskij, majstro de marpentraĵoj, kaj malkovru liajn pasiajn rilatojn kun famaj virinoj kiel la baletistino Marie Taglioni. Ĉu vi scias, kiel konvaloj ligiĝas al lia rakonto?

📖 Legu la artikolon en Monato:
👉 https://www.monato.be/2022/013077.php

#Arto #Historio #Ajvazovskij #Monato #Esperanto

Se la historio pri la malfacila angla literumado interesas vi, do eble ĉi tiu recenzo pri libro pri la afero faros tiel ankaŭ. Estas ;pro la fakto ke kiam presado alvenis al Anglio, la lingvo estis ŝanĝiĝanta.

https://www.theguardian.com/books/2025/apr/23/enough-is-enuf-by-gabe-henry-review-the-battle-to-reform-english-spelling

#historio #angla #literumado

📚📚📚

baldaŭ mi legos / wkrótce zacznę czytać..

Ulrich Lins - La Danĝera lingvo. La Studo pri la persekutoj kontraŭ Esperanto (Niebezpieczny język Studium prześladowań języka Esperanto)

🌐 https://eo.m.wikipedia.org/wiki/La_dan%C4%9Dera_lingvo

#czytam #ksiazki #Esperanto #historia #represje #libroj #mi_legas #legado #persekutoj #historio #lang_eo

Hodiaŭ estas feria tago en Maroko. Oni festas la datrevenon de la Sendependeca Manifesto. Tiu manifesto estis eldonita je la 11-a de januaro 1944. Ĝi proklamis la sendependecon de Maroko kontraŭ la franca protektorato kaj deklaris, ke la sultano Mohamedo Ben Jusef fariĝus reĝo Mohamedo la Kvina.

#Maroko #sendependeco #historio #esperanto

Fonto en la angla
https://en.wikipedia.org/wiki/Proclamation_of_Independence_of_Morocco?wprov=sfla1

Legeblas en la membiografio verkita de Johano Jakvo Audubon (1785-1851):

"Kiam mia patro atingis sian dek-duan jaron, mia avo donis al li ĉemizon, krudtolan veston, marŝbastonon kaj sian benon, kaj li petis, ke li iru kaj vivtenu sin per siaj propraj rimedoj" ...

Tio okazis en 1756 en Francio, kaj ne temis pri tre malriĉa familio, la avo estis ŝipkomandanto.

#esperanto #audubon #infanaĝo #historio

Hieraŭ vespero post la futbalo okazis priparoladon temi "Orange" (Oranĝo/oranĝa/oranĝkoloro) kaj la Nederlanda teamo.
Mi uzis la vortarego (OED) kaj trovis ke la frukto estis la unua uzado (en la angla) kaj la koloro sekvis. La futbalo koloro venis al la gereĝoj de Nederlando, tamen brita subtenuloj de la reĝo Vilhelm III portis oranĝkolorajn vestaĵojn.
#futbalo #historio #vortoj

La Romianoj konstruis el ege longedaŭra betono, do kio estis ilia sekreto? Nun esploristoj ĉe MIT malkovris ke ili ne uzis kalcian hidroksidon, sed kalcian oksidon. Tia betono maturiĝas je pli alta temperaturo kaj pli rapide, forlasante malgrandan partiklojn de kalcia oksido. Kiam etaj fendoj aperas, akvo eniras, kaj rapide plenigas ilin per kalcio karbonato, malhelpante la fendo plilongigi. En nia moderna betono la fendo restas.

https://news.mit.edu/2023/roman-concrete-durability-lime-casts-0106

#ĥemio #kemio #konstruado #historio

"La historio kiel armilo" Benoît BRÉVILLE el #LeMondeDiplomatique en #esperanto

https://eo.mondediplo.com/2024/04/article3194.html

#LeMondeDiploEnEsperanto #LeMondeDiplo #historio #milito #ukrajno #rusio #israelo #gazao #okcidento #gazetaro #media #lang_eo

Kiam la usona demokratio organizis rasan terorismon

Kiel rasisma reĝimo povis daŭri en regno, kie la egaleco inter blankuloj kaj nigruloj estis formale starigita de la abolo de la sklaveco ? Esploro de la sociologo Loic Wacquant pruvas, ke la juro kaj politiko povas certigi kruelegan superregadon. Eĉ en regno, kiu jam tiam kredis esti demokrata paradizo.

https://eo.mondediplo.com/2024/03/article3185.html

#usono #sklaveco #rasismo #demokratio #historio #esperanto #lang_eo #mondeDiplo #LeMondeDiplo #LeMondeDiplomatique

iom da #historio ...

https://www.liberafolio.org/2024/03/26/kiel-nixon-vizitis-esperanto-kongreson-en-1959/

#esperanto #LiberaFolio #nixon #UniversalaKongreso #lang_eo #politiko

Tre interesa artikolo (en la angla 🐊) pri la #Esperanto-movado en #Ĉinio, ĝia #historio, ĝia politika influo, kaj ĝia nuna situacio - bedaŭrinde malfluante - ktp...

https://radii.co/article/esperanto-subculture
(Dank' al @melunaka )

#chinio #cxinio #EsperantaMovado #lang_eo #lingvo #lingvoj #politiko #komunismo

La kolumba interŝanĝo klarigita per unu bildo...

#historio #afriko #ameriko #maizo #kanabo #manioko #banano #KolumbaIntershangho #KolumbaIntersxangxo #GrandaIntershangho #GrandaIntersxangxo #esperanto #lang_eo

https://eo.m.wikipedia.org/wiki/Kolumba_inter%C5%9Dan%C4%9Do

Kiam lia patro, la reĝo Mohamedo la Kvina mortis, la reĝo Hasano la Dua ĵuris konstrui moskeon sur la akvo, ĉar en la Korano estis skribita ke la trono de Deo estis sur la akvo. https://eo.wikipedia.org/wiki/Moskeo_Hasano_la_2-a?wprov=sfla1
#lang_eo #kazablanko #Maroko #historio

:gutkato_profito: Unu el famaj latinaj frazoj estas »alea iacta est«. Tiun frazon iam eldiris Julio Cezaro, grava kaj riĉa militestro kaj politikisto.

Kiam Cezaro volis transiri la riveron Rubikono, li alpaŝis la privatan plezurŝipon, kiu atendis apud la bordo, kaj volis enŝipiĝi… sed tiam li rimarkis, ke la plezurŝipo, kiun li erare rekonis kiel sian, fakte apartenas al iu alia! Kaj tiam li diris: alea iacta est – alia jaĥto estas!

(… nu, tio ne veras, kaj anstataŭ la neoficiala vorto »jaĥto« ordinare sufiĉas diri »plezurŝipo«… sed la vortoŝerco estis tro tenta. Pardonu min!) :gutkato_post_muro:

#lang_eo #Cezaro #Esperanto #historio #latina #romo #vortoj #vortoŝercoj #vortŝercoj