Moderne kunst
Ik begin vandaag met een clichévraag: “hoe komt het dat zoveel mensen een hekel hebben aan moderne kunst?” (Dikwijls is de vraag een verzuchting: “hoe komt het toch…”.) Het antwoord is vaak al even clichématig: men denkt dat het publiek uitleg nodig heeft over moderne kunst. Beter kunstonderwijs! Dat lijkt me, eerlijk gezegd, vooral olie op het vuur gooien. Je zegt dan namelijk in feite tegen de criticus: “ik neem je kritiek niet serieus maar ben de beroerdste niet, ik zal je uitleggen waarom jij het verkeerd ziet”.
Die neerbuigendheid, dat onvermogen een zaak van twee kanten te bekijken, dát is wat mensen tot razernij brengt. Afgezien van dat ene kunstwerk dat ze lelijk vinden – ik heb wel eens geblogd over een Apeldoornse tankversperring en een opvallend tuinbeeld – hebben mensen helemaal niets tegen moderne kunst. Ze hebben wél een hekel aan het aplomb waarmee die aan de man wordt gebracht.
Neem de sculptuur “Rock Strangers” van Arne Quinze in Oostende. Die ziet er fleurig uit, maar de buurtbewoners zijn ontevreden. Inmiddels heeft de gemeente, zo meldt De Standaard, een rechtszaak aan de broek. Ik begon het stukje te lezen met de verwachting dat de klagers zeurpieten zouden zijn, maar toen las ik hun eigen verhaal:
We hebben ons steeds verzet tegen het kunstwerk en hebben daar dan ook contact met de stad over gehad. … We steunden petities, brachten de zaak op de wijkraad en kregen zelfs de toenmalige burgemeester over de vloer om te kijken hoe erg ons zicht belemmerd was.
Al heb je als burger de gegrondste bezwaren tegen een eenmaal genomen beslissing, je bent kansloos. Vanuit het perspectief van de bestuurder – die daarin overigens geen ongelijk heeft – is het namelijk de burger die zich irritant gedraagt. De bestuurder heeft verschillende belangen gewogen en uiteindelijk een besluit genomen, wetend dat niet iedereen er geheel tevreden over kan zijn maar erop vertrouwend dat mensen zullen respecteren dat dit, onder de omstandigheden, het beste besluit was. En dan is daar een burger die dat besluit niet accepteert en daarmee in feite ’s bestuurders competentie als beslisser in twijfel trekt. Alleen een bovenmenselijk integere bestuurder zal zo’n klacht serieus nemen willen en het is veel gebruikelijker dat de behandeling vanaf het begin niet is gericht op het oplossen van het probleem maar het wegwerken ervan. Zet de burger na een eerste tegenslag door, dan is het een hoofdpijndossier geworden en zal elke organisatie proberen de hete aardappel door te schuiven.
Kortom: als de gemeente een kunstwerk voor je huis wil plaatsen, dan is verzet futiel. En dat is, bij de kwade burger, olie op het vuur. Voortaan is hij alleen nog maar machteloos kwaad. Of hij spant een rechtszaak aan, zoals nu in Oostende. De kunstenaar maakt zich daar – zie het plaatje hierboven – vooral vrolijk over en geniet van de extra aandacht die hij krijgt:
Al die mensen die klagen over mijn kunstwerk wil ik bloemen sturen en uitgebreid bedanken. Zij geven zoveel aandacht aan het beeld: allemaal extra publiciteit.
Opnieuw olie op het vuur: dit zal mensen niet verzoenen met een beeld dat ze, door de slepende procedures, al hartstochtelijk haten. Dan schiet de kunstenaar nog een stropop omver:
Als de rechter zou beslissen om dit beeld te verwijderen, dan kunnen ze meteen alle kunst uit de openbare ruimte weghalen. Zo evolueer je naar een communistisch mode.
Overdrijven is ook een kunst. Je hebt, als kunstenaar, het volste recht je kunstwerken te verdedigen, maar je mág zindelijk redeneren: dat is namelijk gewoon een vorm van elementaire beschaving. Stropoppen omver schieten is een uiting van precies de onverschilligheid die mensen zo’n hekel doet hebben aan moderne kunst.
Resteert de vraag of “Rock Strangers” een geslaagd kunstwerk is. Hier zijn wat foto’s. Ik vind het wel vrolijk, maar ik hoef er niet elke dag naar te kijken en ik sluit helemaal niet uit dat het zoiets is als het museum in Groningen: vrijwel iedereen vindt die bonte kermis in eerste instantie leuk, maar het gaat vervelen. Ik ken diverse Groningers, maar slechts één vindt het gebouw niet saai.
Kunst maakt gevoelens los. Dat is goed, of het nu gaat om “Rock Strangers”, een tankversperring, een tuinbeeld, een muurschildering, muziek of architectuur. Maar juist het belang van kunst dwingt het openbaar bestuur tot de allerzorgvuldigste besluitvorming en ik geloof dat de burgemeester van Oostende, die de moeite nam bij de klagers op visite te gaan, zijn best heeft gedaan. Een kunstenaar echter die zich vrolijk maakt over degenen die zijn werk niet waarderen – met zulke vrienden heeft de moderne kunst geen vijanden meer nodig.
Naschrift, 24 juni 2025
Ik heb het kunstwerk gisteren gezien en nu begrijp ik de ergernis nog beter. Het is wanstaltig groot.
Rock Strangers#ArneQuinze #beeldendeKunst #België #moderneKunst #Oostende #RockStrangers
