Het koninkrijk Urartu

Onlangs noemde ik Urartu, een ooit machtig koninkrijk in de regio van het huidige Armenië, Noordwest-Iran en Oost-Turkije. De eerste hoofdstad was de rotsvesting Tušpa, het huidige Van, en het land is voor te stellen als een grote rechthoek rond het Van-meer. Het Urmia-meer in Iran vormde de zuidoostelijke punt, het Sevan-meer in Armenië was de noordoostelijke punt en in het westen vormde de Boven-Eufraat de grens met de Frygische invloedssfeer. De Urarteeërs zelf noemden hun land Biainele; de naam Urartu komt uit het Assyrisch. In de Bijbel heet het koninkrijk Ararat, welbekend van de constatering dat de Ark van Noach aanmeerde op een van de plaatselijke bergen.

Urartu en Assyrië

De Urarteeërs waren beroemde metaalbewerkers, spraken een taal die verwant was aan het verder slecht bekende Hurritisch en schreven met een vereenvoudigd Assyrisch spijkerschrift. Daardoor zijn de meeste inscripties te lezen en te begrijpen: ze verwijzen vrijwel allemaal naar koninklijke bouwactiviteiten. Voor de reconstructie van de Urartese geschiedenis hebben we er daardoor betrekkelijk weinig aan.

We zijn afhankelijk van vooral Assyrische bronnen. Daaruit blijkt dat Urartu vanaf pakweg 880 v.Chr. werd bestuurd door één dynastie, die het koninkrijk naar het zuiden uitbreidde op het moment dat Assyrië zwak was en – iets later – vooral geïnteresseerd was in expansie naar het westen.

Assyrië herstelde zich echter. Koning Sargon II versloeg in 714 v. Chr. de Urartese vorst Rusa I en marcheerde vrijwel ongehinderd door het vijandelijke rijk. Tot de buit behoorde het beeld van de Urartese oppergod Haldi. Rusa kon deze vernedering niet aan en pleegde zelfmoord.

Interne expansie

Zijn opvolger Argište II koos voor iets dat we interne expansie zouden kunnen noemen. Boeren ontgonnen nieuwe gebieden langs de rivier de Araxes, zo valt af te leiden uit het nederzettingenpatroon. Archeologen zien daar veel meer zevende- dan achtste-eeuwse dorpjes. De handel bloeide op: via Trapezos waren er handelscontacten met de Grieken in het westen. Ik vertelde al dat weleens is geopperd dat de leeuwen in de Griekse kunst zijn gemaakt naar voorbeelden uit Urartu.

De ontginningen maakten Urartu tot een aantrekkelijk doelwit voor de nomaden benoorden de Kaukasus: de Kimmeriërs, de Skythen, de Sauromaten. Versterkte steden als Karmir Blur (in het huidige Yerevan) lijken rond 600 v.Chr. te zijn verwoest. Omdat hier pijlpunten zijn gevonden van een type dat we ook kennen uit Oekraïne, ligt het voor de hand dat de nomaden verantwoordelijk zijn, maar volledig bewezen is het daarnee niet. Onze onzekerheid hangt ermee samen dat juist in deze tijd de Assyrische bronnen opdrogen: de Babyloniërs en Meden veroverden en verwoestten Nineveh in 612 v. Chr.

Het onbegrepen einde

Na de verwoestingen rond 600 werd Erebuni (ook in Yerevan) een belangrijke residentie. Urartu had nu een makkelijk doelwit kunnen zijn voor de Babyloniërs, maar die schijnen geen belangstelling te hebben gehad. Het is waarschijnlijker dat Urartu in de komende decennia werd onderworpen aan de Meden. Opnieuw is het bewijs echter zwak. Het voornaamste argument is dat een Medisch leger in 585 v. Chr. slag leverde tegen de Lydiërs, die inmiddels de Frygiërs hadden afgelost als grootmacht in Anatolië. Dit gevecht vond plaats aan de rivier de Halys in Centraal-Anatolië. De Meden kunnen daar alleen zijn aangekomen als ze de weg door Urartu beheersten.

Medische annexatie is dus een mogelijke verklaring voor het einde van Urartu en misschien was de veroveraar de ook uit andere bronnen bekende koning Kyaxares. Een andere mogelijkheid is dat Medische overheersing losjes en tijdelijk was en dat het einde van Urartu later moet worden geplaatst. Dan was het misschien de Perzische koning Cyrus de Grote die een einde maakte aan de Urartese onafhankelijkheid. Een stad als Çavustepe is niet alleen rond 600 verwoest, maar nog een tweede keer, door alleen door een niet geïdentificeerde vijand. Dit kan een Medisch of een Perzisch leger zijn geweest.

Wat ook de precieze omstandigheden van de val van Urartu zijn geweest, in de tweede helft van de zesde eeuw maakte Urartu deel uit van het Perzische Rijk. De satraap lijkt te hebben gewoond in Erebuni, waar een apadana (troonzaal) is geïdentificeerd. Vanaf nu zien we ook steeds meer aanwijzingen voor het Armeens dat, als Indo-Europese taal, wat dichter bij het Perzisch stond. Of het Armeens pas nu in de regio aankwam of altijd aanwezig is geweest en pas nu werd opgeschreven, is bij mijn weten niet bekend.

Toerisme

Voor toeristen: enkele Urartese opgravingen zijn

• Turkije: Adilșevaz, Altintepe, Anzaf, Astwadzashen, Çavustepe, Kayalidere, Patnos, Toprakkale, Van (het oude Tušpa)
• Iran: Bastam, Hasanlu, Haftavan Tepe
• Armenië: Erebuni en Karmir Blur; inscripties zijn gevonden in o.a. Garni, Lchashen, Zvarnots

In het Drents Museum is op dit moment de expositie In de ban van de Ararat. Daarin is ook aandacht voor de geschiedenis van Urartu. En voordat u afreist naar Assen: houd rekening met werkzaamheden op het spoor.

#Araxes #ArgišteII #Armenië #Azerbaijan #Çavustepe #Erebuni #Garni #Haldi #Hasanlu #Hurrieten #IJzertijd #Iran #KarmirBlur #Kaukasus #Kimmeriërs #RusaI #SargonII #Skythen #slagAanDeHalys #Turkije #Tušpa #Urartu #Yerevan

De Kimmeriërs

De Kimmeriërs, die zijn interessant! En dat is natuurlijk omdat het bewijsmateriaal enerzijds gevarieerd is, zodat allerlei specialisten erbij komen kijken, maar anderzijds tekortschiet, zodat er geen consensus kan ontstaan. Kortom: een fijne puzzel.

Dode Kimmeriërs

Eerste bewijsmateriaal: Griekse poëzie. In de Odyssee vertelt Homeros dat Odysseus, ergens in het verre verre westen, de rand bereikt van de Okeanos, waar de stad en het land van de Kimmeriërs zich bevinden. De zon schijnt er niet, de gebieden zijn eeuwig gehuld in mist en nevel, en “steeds hangt de heilloze nacht om de diep ongelukkige mensen”.noot Homeros, Odyssee 11.14ff. Als dit u doet denken aan het dodenrijk, dan zit u goed, want niet veel later brengt Odysseus inderdaad een bezoek aan die naargeestige plek.

De Kimmeriërs zijn dus westelijke stedelingen en nogal dood, of iets dat erop lijkt. Dat is voor ons ietwat lastig, aangezien alle andere bewijs suggereert dat het gaat om noordelijke nomaden die nogal in leven zijn.

Nomaden in Anatolië

Het tweede bewijsmateriaal bestaat uit de teksten uit Mesopotamië. Diverse teksten uit Assyrië vermelden mobiele groepen die onrust veroorzaken in de noordelijke grensgebieden. Deze Kimmeriërs lijken in de achtste eeuw over de Kaukasus zuidwaarts te zijn getrokken, en bedreigden daar het koninkrijk Urartu (een oude naam voor Armenië). Koning Rusa I rukte tegen hen op, maar werd verslagen. Daarna trokken de Kimmeriërs Urartu binnen, dat ze plunderden tot aan het Urmia-meer.

Later trokken de Kimmeriërs – of een groep Kimmeriërs – westwaarts, waar ze in 710/709 Frygië bedreigden. Koning Mit-ta-a, die u vermoedelijk kent onder de naam Midas,noot Mogelijk is Midas een vorstelijke titel geweest. zag zich genoodzaakt bij de Assyrische koning Sargon II hulp te vragen, maar dat belette de Kimmerische inval niet. Mit-ta-a pleegde in 696 of 695 zelfmoord na een verloren veldslag. Over Frygië horen we daarna weinig meer; de nieuwe macht in Anatolië zou het meer westelijk gelegen Lydië zijn. Wellicht vestigden groepen Kimmeriërs zich op de Frygische hoogvlakte, waar nog altijd nomaden heen en weer trekken.

Kimmeriërs in Mesopotamië

De Assyrische kronieken vermelden de Kimmeriërs nog vaker. In 679 werd een leider genaamd Teušpa samen met zijn mannen belegerd in een stad genaamd Hubušnu. Later lezen we over Kimmeriërs in de buurt van Ellipi, in Medië en in Elam, vér in het zuiden. De Assyriërs hadden blijkbaar veel tijd nodig om orde op zaken te stellen.

Er zijn speculaties, en ze zijn niet zonder aanwijzingen in de bronnen, dat ontevreden groepen in het Assyrische Rijk samenwerkten met de Kimmeriërs, of in hun aanwezigheid kansen zagen voor het bevorderen van hun eigen agenda. Omdat de Assyrische bronnen na het midden van de zevende eeuw schaarser worden, is op dit punt meer onduidelijkheid dan we zouden willen.

Het westen

Terug naar de groep of groepen in Anatolië. Frygië was ten einde gekomen, Lydië was ontstaan en kreeg te maken met Kimmerische strooptochten. De Lydische koning Gyges wist de eerste aanval af te slaan, maar sneuvelde in 644. Later plunderden de Kimmeriërs ook enkele Griekse steden in Klein-Azië. Uiteindelijk wist koning Alyattes, die u moet plaatsen tussen pakweg 600 en 560 v.Chr., een einde te maken aan deze dreiging.

Archeologie

Archeologen hebben weer ander bewijs. Zij associëren de Kimmeriërs met de zogeheten Chernogorovka-Novocherkassk-cultuur,noot Wie verzint toch zulke namen? die tussen 900 en 650 heeft bestaan op de vlakten tussen de rivieren Prut en Don. Dus zeg maar in Oekraïne, met uitlopers naar Bulgarije. Deze mensen werden vaak begraven met bogen, zwaard en speer, wat suggereert dat ze vochten als bereden boogschutters. Hun kostbaarste bezit bestond uit runderen, waarmee ze als nomaden zwierven over de vlakten.

En nu is het interessant dat Aristeas van Prokonessos – ik noemde hem al eens omdat hij voldoet aan het profiel van een sjamaan – vertelt dat de Skythen de Kimmeriërs hebben verdreven uit Oekraïne. Als dit waar is, zouden we kunnen vermoeden dat de Kimmeriërs op drift zijn geraakt, zuidwaarts over de Kaukasus zijn gegaan en daarvandaan naar Anatolië en Mesopotamië. Het probleem met deze theorie is dat er weinig voorwerpen van de Chernogorovka-Novocherkassk-cultuur zijn gevonden bezuiden de Kaukasus.

Maar ook dat is weer problematisch, want eigenlijk lijken al die steppenomaden nogal op elkaar. Ik zou althans niet goed weten wat het verschil is tussen een Kimmerische en een Skythische pijlpunt. Kortom, het tekstuele en archeologische bewijs is asymmetrisch. Zelf zou ik overigens sowieso liever denken aan “de steppenomaden”, zonder al te specifieke etnische etiketten te willen plakken.

En tot slot: er zijn theorieën dat de auteur van de Odyssee kennis had genomen van een vroeg verhaal over de Argonauten, dat dit verhaal al was gelokaliseerd in Kolchis (het huidige Georgië), en dat de beschrijving van het dodenrijk is geïnspireerd door een groep Kimmeriërs in die regio. Het onvermogen te accepteren dat we inconsistente en dus onvoldoende informatie hebben, lijkt de vader van deze vader van deze gedachte. On n’a pas besoin de cette hypothèse-là.

#Alyattes #AristeasVanProkonessos #ChernogorovkaNovocherkasskCultuur #dodenrijk #Frygië #Gyges #Homeros #Kaukasus #Kimmeriërs #Kolchis #Lydië #Medië #nomadisme #Oekraïne #RusaI #SargonII #Skythen #Turkije #Urartu

Vidury Balsio ežero porelė visu garsu plėšo kolonėlę. Spėkit kokia kalba šlageriai skamba...

#Rusai

Contradicciones económicas https://slavyangrad.es/2024/01/07/contradicciones-economicas/ @nsanzo #EjércitoUcraniano #Economía #Donbass #Ucrania #Crimea #Armas #Rusia #Rusai