Filosoof over de vloer
Een filosoof bij een gezin (Altes Museum, Berlijn)U heeft een kat of u maakt uw avondwandeling met uw hond, uw kinderen hebben een konijn of een marmot of een aquarium. En een Grieks gezin was pas compleet als het een eigen filosoof bezat. Althans, dat was wat ik dacht toen ik bovenstaand reliëf zag in het Altes Museum in Berlijn. Je kunt er van alles bij verzinnen, want het gaat om een volkomen contextloze vondst. Het bordje met uitleg, in het mooie museum aan de Spree altijd een rijke informatiebron, meldt alleen dat het voor 1892 is gevonden in een olijfgaarde langs de weg van Athene naar Eleusis. Ik verzin dus dat het is gevonden bij het klooster van Dafni.
Meer in het specifiek verzin ik dat dit een wijsgeer is te midden van een klein gezin. Van links naar rechts zien we de oudste zoon, de filosoof, jongste zoon, vader en tot slot een vrouw. Over haar zo meteen meer, maar eerst even die filosoof: het is in elk geval een belangrijke gast, want hij zit op een opvallend mooie stoel met een voetenbankje. Dat laatste gold altijd als erg vererend. Kortom, ik denk dat het gezin dat dit reliëf liet maken – ik verzin dat het een gezin is – er trots op was te kunnen tonen een wijsgeer over de vloer te hebben. (Als ik een astronaut zou ontmoeten, wilde ik ook met hem op de foto.)
Wie is de vrouw? Ik dacht eerst: de moeder. Dat zou logisch zijn. Maar ze is wat klein. Misschien is het een dochter of een slavin. Dan is de moeder wellicht overleden – de dood in het kraambed was een gruwelijke realiteit in de Oudheid – en is de filosoof op visite gekomen om te vertellen wat we zoal lezen in de Griekse en Romeinse troostbrieven. U kunt zelf de clichés wel bedenken die aan de dood een extra verschrikking geven.
Er is overigens een aanwijzing dat er inderdaad iemand is overleden. De achtergrond is helemaal leeg, behalve het raam, dat lijkt uit te zien op houten balken, die misschien een balkon ondersteunen. Maar als je goed kijkt, zie je dat de twee diagonale balken voortijdig afbreken. Speelt de beeldhouwer met de letter Ψ (psi)? Is dat een verwijzing naar het woord voor “ziel”, psyche? Het kan zo zijn. Het kan ook niet zo zijn.
Kortom, wat is het toch fijn dat dit reliëf zo weinig context heeft. We kunnen eindeloos speculeren. Wat is oudheidkunde toch een heerlijk vak.
[Dit was het 493e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]
