Het Mausoleum van Halikarnassos

Reconstructie van het Mausoleum van Halikarnassos (Bodrum)

Voor ik mijn blogje van vandaag begin: mijn driemaandelijkse oproep om een  petitie te tekenen voor een bedreigde academische instelling of een oudheidkundig museum is vandaag daar. Het gaat dit keer om museum Het Pakhuis in Ermelo, met een mooie archeologische collectie. Eerst even tekenen, daarna verder lezen. Dank u wel.

***

Ik ken maar weinig gebouwtypen die zijn vernoemd naar een persoon. Eigenlijk maar één: het mausoleum is vernoemd naar Maussolos. Hij was van 377 tot 353 v.Chr. satraap van Karië, het zuidwesten van het huidige Turkije. Zijn hoofdstad was Halikarnassos, de moderne badplaats Bodrum, dat hij grondig vernieuwde. In de toenmalige wereld was het gebruikelijk dat stadstichters een graf op de markt kregen – en dit gebeurde dus ook met Maussolos. Het door zijn echtgenote en opvolger Artemisia gebouwde Maussolosgraf ofwel Mausoleum in Halikarnassos zou worden gerekend tot de Zeven Wereldwonderen.

Hoewel het eigenlijke monument was opgetrokken uit bakstenen, was het aan de buitenzijde bedekt met prachtig wit marmer. Er was schitterende sculptuur, waarover zo meteen meer. Het is niet vreemd dat het indrukwekkende monument herhaaldelijk werd gekopieerd. Waarschijnlijk zijn het graf van Alexander de Grote in Alexandrië en het Belevi-mausoleum bij Efese geïnspireerd op het Mausoleum van Halikarnassos.

Amazonenreliëf (British Museum, Londen)

Ontwerp

Het gebouw was een ontwerp van Satyros en Pytheos, die zich lieten inspireren door de traditionele Anatolische en Griekse architectuur (vgl. het Nereïdenmonument in Xanthos), Later schreven ze een boek over hun bouwproject. Dit boek is verloren gegaan, maar de Romeinse auteur Plinius de Oudere lijkt het te hebben gekend en geeft een beschrijving van het Mausoleum van Halikarnassos. Zo weten we dat de beroemdste beeldhouwers van die tijd bij de constructie betrokken waren: Skopas van Paros, Bryaxis, Timotheos van Epidauros en Leochares. Ze waren vermoedelijk verantwoordelijk voor de reliëfs van de Amazones aan de oost-, noord-, zuid- en westzijde. Plinius zegt:

Koningin Artemisia stierf voordat zij het werk voltooid hadden. Toch staakten zij hun werkzaamheden niet voordat zij klaar waren, omdat zij op dat moment al overtuigd waren dat het een monument voor henzelf en hun kunst zou worden. Ook nu nog is er strijd over de vraag wiens meesterhand de erepalm verdient. (Naturlijke Historie 36.31; vert. Joost van Gelder e.a.)

Van beneden naar boven bestond het Mausoleum uit een grote onderbouw (32×26 meter) met daarop een galerij die was omgeven door zesendertig zuilen. Hier moeten allerlei beelden hebben gestaan,

Maussolos? (British Museum, Londen)

Over de hoger gelegen delen schrijft Plinius:

Boven de zuilengalerij verheft zich een piramide die even hoog is als het benedengedeelte en in vierentwintig treden naar de spits toeloopt.

Aan de voet van de piramide stonden vierentwintig beelden van leeuwen, met op de vier hoeken ruiterstandbeelden.

Op de top staat een marmeren vierspan, vervaardigd door Pythis. Dit brengt de totale hoogte van het bouwwerk op 140 voet.

Het Mausoleum vandaag

Vandaag de dag bieden de resten van het Mausoleum van Halikarnassos een trieste aanblik. De trotse toren is namelijk ten tijde van het beleg van Rhodos (1522) gesloopt door de Hospitaalridders (de latere Maltezer Ridders). Met de stenen van het monument is het kasteel van Bodrum gebouwd, het huidige museum voor onderwaterarcheologie. U kunt daar ook het Uluburunwrak zien.

De grafkamer

Bij de resterende kuil is een museumpje met enige sculptuur, maar de beste stukken zijn momenteel te zien in het British Museum. Ze zijn in 1856-57 verworven door Charles Thomas Newton. Hierbij behoren twee beelden waarvan wordt aangenomen dat ze Maussolos en Artemisia voorstellen en zijn gemaakt door Skopas. Ook is er een beroemde grafgift waarvan ik graag (maar zonder bewijs) wil geloven dat ze de grote P. inspireerde.

#artemisiaIi #bodrum #bryaxis #halikarnassos #karie #leochares #mausoleumVanHalikarnassos #maussolos #pliniusDeOudere #skopas #timotheosVanEpidauros #wereldwonder #zevenWereldwonderen

Lycië tussen Athene en Perzië

Rotsgraven in Myra

[Dit is het derde van vijf korte blogjes over Lycië; het eerste was hier.]

Ik liet u in het vorige blogje achter met de Perzische verovering van Lycië (landkaart), rond het midden van de zesde eeuw v.Chr. Na Xerxes’ mislukte expeditie naar Griekenland maakten de Griekse steden in Azië zich onafhankelijk, en ook enkele Karische en Lycische havensteden sloten zich aan bij de nieuwe Atheense alliantie, die was gericht tegen Perzië en Sparta.

Dit suggereert dat deze Lyciërs ongelukkig waren met de Perzische heerschappij, maar het is ook mogelijk dat een Atheens leger hun tot overgave heeft gedwongen. We weten zeker dat de Atheense admiraal Kimon rond 468 v.Chr. in de regio actief is geweest; ik blogde al eens over de slag bij Eurymedon. Er moeten echter meer soortgelijke expedities zijn geweest, die we niet kennen doordat we zo weinig bronnen hebben.

Hoe dat ook zij, de Griekse cultuur beïnvloedde de Lycische. De nederzettingen op de diverse heuvels begonnen er steeds meer uit te zien als stadjes; de bouwers van de rotsgraven imiteerden de Griekse architectuur; veel teksten werden geschreven in twee talen. De Grieken raakten steeds meer geïnteresseerd in Lycië, maar er bleven allerlei misverstanden. Herodotos zegt bijvoorbeeld dat de Lyciërs het belangrijker vonden iemands moeder te kennen dan zijn vader. Dat blijkt niet uit de inscripties die we over hebben.noot Herodotos, Historiën 1.173.

Tijdens de Archidamische Oorlog (431-421) verloren de Atheners grip op hun imperium, herwon Lycië zijn onafhankelijkheid, en verloor die onvermijdelijk weer aan Perzië. De Perzische bondgenoot Xanthos was in deze tijd in staat zijn macht uit te breiden en het nabijgelegen Telmessos te veroveren.

Er waren echter volop mensen die terug wilden naar samenwerking met Athene of volledige onafhankelijkheid. Een van hun leiders was Perikles van Limyra, die zich rond 400 v.Chr. in het oostelijke deel van Lycië aandiende als “koning van Lycië”. Hij breidde zijn macht uit naar het westen, versloeg een prins genaamd Arttumpara (de Lycische vorm van het Perzische Artembares), nam Telmessos in en maakte een einde aan de heerschappij van Xanthos.

Na de zogeheten Opstand van de Satrapen (367-362) vinden we Lycië weer onder Perzisch gezag, zoals duidelijk blijkt uit de Xanthos-trilingue, een drietalige inscriptie de duidelijk maakt wie de macht had. De Lyciërs vielen nu onder Maussolos, de satraap van Karië. Hij gold als vriend van de Grieken, waaruit weer eens blijkt dat Perzische politieke controle Griekse culturele invloed niet uitsloot.

[wordt vervolgd]

#ArchidamischeOorlog #Athene #Eurymedon #Faselis #HerodotosVanHalikarnassos #Karië #Kimon #Lycië #Maussolos #Myra #PeriklesVanLimyra #Sparta #Telmessos #Xanthos #Xerxes