Kindergraf

Het is lang geleden dat ik Mérida bezocht, het antieke Augusta Emerita, in het westen van Spanje. En ik baalde ervan dat ik de afgelopen maanden niet naar Xanten kon, waar een expositie was over de Spaanse stad. Gelukkig was iemand zo vriendelijk me foto’s te sturen, zoals de bovenstaande. In de databank van Manfred Clauss en Wolfgang Slaby staat deze tweede-eeuwse inscriptie bekend als EDCS-42700176.

D(is) M(anibus) s(acrum)
Vicarius Iuv(entii) Vitalis
ser(vus) vixit an(nos) III m(enses) IX
d(ies) XVIIII. H(ic) s(itus) e(st). S(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
Cornelia Corinthia
Anna f(aciendum) c(uravit)

Ofwel

Aan de goddelijke schimmen gewijd.
Vicarius, slaaf van Juventius Vitalis,
leefde 3 jaar, 9 maanden, 19 dagen.
Hij ligt hier. Moge de aarde licht voor je zijn.
Cornelia Corinthia Anna
heeft dit laten maken.

Er zijn wat onduidelijkheden. Misschien heette degene die het graf liet maken feitelijk “Cornelia uit Korinthe”, en mogelijk is Anna een tweede persoon, zodat de laatste Latijnse afkorting niet moet worden aangevuld als curavit maar met het meervoud curaverunt. En de eigenaar van de slaaf kan ook een eigenares zijn geweest, Juventia Vitalis. Verder lees ik Vicarius hier als naam, maar het kan horen bij servus, en een servus vicarius was een slaaf die eigendom was van een andere slaaf; de woordvolgorde is dan echter wat raar. Ik laat deze details even wat ze zijn, want de precieze tekst is niet waar het me om gaat.

Het eerste waarop ik de aandacht wil vestigen is de naam Anna, of Hanna: een oosterse naam. Cornelia Corinthia Anna zou een slavin kunnen zijn geweest. Een slavin met eigen vermogen, peculium, waarmee ze een steenhouwer kon betalen om een fatsoenlijk grafschrift te maken.

Maar wat mijn aandacht vooral trok is de leeftijd en stand van de overledene: een onvrije van drie. Romeinse kleutergraven zijn goed gedocumenteerd, slavengraven eveneens, maar een inscriptie met deze combinatie kende ik nog niet.

Ik stel me voor dat het een vrolijk blaag is geweest, Vicarius, het kind van Juventius Vitalis en zijn slavin Anna. Iedereen hield van het joch en daarom liet zijn moeder een mooie grafsteen maken. Waarom niet de vader? Ik heb geen idee. Misschien was hij dood. Misschien heeft Anna zich hier postuum van de man gedistantieerd. Kortom, een inscriptie die spreekt tot de verbeelding.

In elk geval: een grafschrift voor een onvrije kleuter. In de literaire teksten is dat niet helemaal zonder parallel, maar een inscriptie is bij mijn weten ongebruikelijk. En ze vertelt ons iets over slavernij en moederliefde.

[Dit was het 480e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]

#AugustaEmerita #epigrafie #inscriptie #kind #Mérida #peculium #slavernij #Spanje