Mag je een Boeddhabeeld kopen voor jezelf of moet je het krijgen?
Op vakantie in Thailand of Indonesiรซ een Boeddhabeeldje kopen voor jezelf? Pas maar op, want dat brengt ongeluk, weten veel mensen zeker: je moet een Boeddhabeeld krijgen. Anderen beweren even stellig dat het geen kwaad kan. Tenminste, als je bedoelingen maar goed zijn. Want gewone koopwaar zal de Boeddha niet worden. Zelfs niet als je hem koopt bij een tuincentrum.
Dit artikel is geschreven door Peter Burger.
Het verscheen eerder op โDe Gestolen Grootmoederโ.
Peter Burger werkt als onderzoeker en docent bij de opleiding Journalistiek en Nieuwe Media van de Universiteit Leiden. Sinds 1990 bestudeert hij broodjes aap, geruchten, kettingbrieven, hoaxes en andere sterke verhalen.
Boeddhabeelden worden steeds populairder, niet alleen in Nederland: ook in Duitsland verdringen de Boeddhaโs de tuinkabouters. Je hoeft er niet meer voor naar Thailand of naar een new age-winkel: tuincentra en ketens als Xenos hebben ze ook in alle maten. Hoewel die trend al een paar jaar bestaat, is een Boeddhabeeld nog steeds geen gewone aankoop, zoals een elektrische heggenschaar of een barbecue. Want heggenscharen en barbecues kunnen ongelukken veroorzaken, maar Boeddhabeelden kunnen ongeluk brengen. En geluk, maar dan moet je wel het juiste beeld hebben.
Kopen, krijgen, stelen
Hoe kom je aan een goed Boeddhabeeld? Adviezen te over op het web. Volgens Teun brengen alleen Boeddhaโs die gemaakt zijn door monniken geluk, maar mogen buitenlanders die beelden niet uitvoeren: โDe gedachte daarachter is dat het geluk niet het land mag verlaten. Alleen mag een inwoner van dat land het meenemen naar het buitenland.โ Als toeristen toch een beeld meenemen, denkt Teun, verliest het zijn kracht. Het beeld moet bovendien van natuurlijk materiaal zijn, voegt iemand anders toe: hout en steen werken wel, plastic niet.
Volgens Michรจle is het nog niet zo simpel om de goede beelden te onderscheiden van de slechte: โOok heb je valse boeddhaโs. Dit zijn boeddhaโs met een slecht karma. Ze zeggen als je je gevoel laat spreken dat jij deze er tussen uit kan halen.โ Bianca is het daar niet mee eens: โWat ik uit Indonesiรซ weet is dat een Boeddha nooit ongeluk zal brengen. Hij staat voor liefde, geluk wijsheid, etc. Niet voor ongeluk!โ
De meeste discussie bestaat over de vraag of je een Boeddhabeeld mag kopen voor jezelf. Veel mensen denken dat je het beeld moet krijgen, en dat zelf kopen ongeluk brengt (of zelfs โzeven jaar ongelukโ). Volgens anderen is het ingewikkelder: je eerste Boeddhabeeldje moet je krijgen, daarna mag je er zoveel kopen voor jezelf als je wilt. Ook gehoord: je mag er een voor jezelf kopen, een weggeven en een krijgen. En: het eerste Boeddhabeeld moet je van een ander krijgen, het tweede moet je kopen en het derde stelen.
Verkopers: koop gerust een Boeddha voor jezelf
Terwijl gewone Nederlanders van mening verschillen over het taboe op zelf kopen, is er รฉรฉn groep die dat unaniem onzin vindt: de gespecialiseerde verkopers van Boeddhabeelden. In hun webshops stellen ze gerust:
Dit is [โฆ] een fabel die lang geleden onze westerse wereld in is gebracht. Een Boeddha koop je puur op je gevoel dus als je met goede bedoelingen een Boeddha voor jezelf koopt dan zal deze ook geluk brengen.
Dit โofficiรซleโ standpunt dat je best een Boeddhabeeld mag kopen voor jezelf wordt niet alleen uitgedragen door de beeldenverkopers zelf, maar ook verbreid in de lifestylerubrieken van nieuwsmedia.
Boeddhisme-light
Waar komt het idee vandaan dat je een boeddhabeeld niet zou mogen kopen? Hoewel รฉรฉn verkoper zeker weet dat het verhaal uit 1893 stamt, kon ik het in kranten en andere bronnen niet verder terug volgen dan een jaar of vijftien. Het leek me ook een typisch Westerse overtuiging, voortkomend uit schuldgevoel: hoe valt het loslaten van het materiรซle te rijmen met een Boeddha in een winkelkarretje voor de kassa van het tuincentrum?
De Boeddha in het tuincentrum: de Nijmeegse hoogleraar boeddhisme Paul van der Velde vond de combinatie zo typerend dat hij zijn dit jaar verschenen boek over Westers en Oosters boeddhisme ernaar noemde. Voor veel westerlingen is boeddhisme, vooral in zijn Happinez-achtige light-variant, synoniem met geluk, en wel in dit leven; voor Oosterse boeddhisten is het geluk vele levens van ons verwijderd. Ook intuรฏtie (โLaat je gevoel spreken als je een boeddhabeeld wilt kopenโ) heeft in Aziรซ een andere waarde: emoties zijn veranderlijk en onbetrouwbaar. En niet altijd mooi. Van der Velde: โDe mens leeft in een continue illusie die zich uit in haat en afkeer, in lust en voorkeur.โ
Boeddhabeelden: alleen in bruikleen
Is ook het idee dat het ongeluk kan brengen als je een boeddhabeeld koopt dus Westers? Het is een taalkundige kwestie, mailt Van der Velde me: in het Thai, het Chinees en het Khmer gebruik je andere werkwoorden wanneer je een Boeddhabeeld โkooptโ en wanneer je boodschappen doet. โThais zeggen dan als ze horen dat toeristen praten over een Boeddha โkopenโ: โNo we do not buy Buddha!!โโ
In een eerder boek schreef Van der Velde:
Je hoort te zeggen dat je voor een Boeddha โdoneertโ, je hebt een Boeddha โin bruikleenโ om hem te vereren. Een Boeddha beeld wordt ook niet bezorgd met een busje of zo, โde Edele Heer begeeft zich naar je woning en reinigt daarmee jouw huisโ. In praktijk levert het oprichten van een Boeddhabeeld karmische verdiensten op die zoals eerder gesteld vaak worden overgedragen aan de voorouders of aan de goden. Op deze manier โkooptโ men het beeld in praktijk zelden voor zichzelf, maar voor een ander. Betreft die ander een godheid dan doet deze weer van alles voor de donateur die dan in feite het beeld toch weer voor zichzelf heeft gekocht, zij het heel indirect. De Newari families van bronsgieters die ik in april 2010 in Nepal sprak kenden de verhalen rond het niet mogen kopen van Boeddhaโs of thankaโs [boeddhistische textielschilderingen, PB] alleen van westerlingen. Ze vonden het doorgaans maar grote onzin en verbonden het verhaal voortdurend met Thailand, waar de bovenvermelde taalkundige kwestie speelt.
Niet Oosters of Westers, maar universeel
โZorgen over de vraag of je een boeddhabeeld mag kopen voor jezelf lijken me typisch voor farangโ, bevestigt Irene Stengs, โbuitenlanders die niet zijn opgegroeid in het boeddhisme maar als bekeerling of belangstellende op zoek zijn naar definities en essenties die als zodanig geen rol spelen in Thailand.โ Stengs is verbonden aan het Meertens Instituut, het kenniscentrum over alledaagse cultuur, en onderzoekt rituelen en heiligheid in Thailand en in Nederland.
Om aan te geven dat je heilige objecten nooit kan bezitten, gebruiken Thai voor het verwerven daarvan het woord chao, dat ook voor het huren van een huis wordt gebruikt; boodschappen โkoopโ je: sua. Een boeddhabeeld โkopenโ, zegt Stengs, is niet alleen een oneerbiedige manier van uitdrukken, maar gaat ook voorbij aan het universele gegeven dat het heilige zit niet laat bezitten.
Want daarover zijn de Thai en de Nederlanders die aarzelen een boeddhabeeld in hun winkelkarretje te zetten het dus eens: je kunt het heilige niet in eigendom hebben. Dat is niet Oosters of Westers, maar een algemene regel in de omgang met heilige voorwerpen. Stengs vergelijkt het met relikwieรซn in de Middeleeuwen: die waren eigendom van de koning of de bisschop, die het recht had om ze uit te delen โ niet om ze te verkopen (dat verbiedt de Kerk nog steeds, trouwens). De ontvanger was de gever natuurlijk wel een donatie schuldig en ook de Boeddhabeelden die je niet kunt โkopenโ zijn niet gratis. Zo blijven het spirituele en het materiรซle in evenwicht.
Door voorwerpen op zoโn manier apart te zetten, zegt Stengs, maak je ze heilig. Daarom kun je een Boeddhabeeld niet op dezelfde manier behandelen als een heggenschaar, zelfs niet als ze samen in een winkelwagentje van de Intratuin staan.
Dit is een automatisch geplaatst bericht via ActivityPub.
#boeddhabeeld #kopen #krijgen #MeertensInstituut #PaulVanDerVelde #PeterBurger #xenosBoeddhisme
#boeddhabeeld #kopen #krijgen #MeertensInstituut #PaulVanDerVelde #PeterBurger #xenosBoeddhisme
