Clara van Montefalco, mystica die franciscaanse en augustijnse spiritualiteit combineerde, met sterke verering voor het lijden van Christus en een mystieke band met de H. Drie-eenheid #inspiratie #heilig #geschiedenis #mystiek https://www.kenteringen.nl/heilige-van-de-dag/08-augustus/17-augustus/

New post: Road to Hella Rock 2025: Mystiek https://www.moshville.co.uk/interview/2025/07/road-to-hella-rock-2025-mystiek/ #HellaRockFestival #Mystiek

Soefisme

Soefisme is islamitische mystiek en mystici streven ernaar met God één te worden. Dit is een extatische ervaring die, zo zeggen degenen die haar hebben ondergaan, met geen pen valt te beschrijven. Gelukkig beschrijven ze wel de weg naar deze extase: het komt er in eerste instantie op neer dat de rede wordt gebruikt om de lagere driften te neutraliseren, waarna het in tweede instantie zaak is zowel de rede als het ego te overwinnen. Je kunt dit lezen als een proces van groei en ontwikkeling tot men “de volmaakte mens” is, maar je kunt het ook zien als het vernietigen van wie je eigenlijk bent.

Een opmerkelijke trek van het soefisme is dat zijn aanhangers weinig waarde hechten aan deze wereld. De strijd tegen de lagere hartstochten geldt bijvoorbeeld als een belangrijker vorm van jihad, “geloofsinspanning”, dan de meer aardse heilige oorlog. Met allerlei provocaties maken de soefis duidelijk dat ze lak hebben aan de wereldse conventies. Zo geeft men hoog op van de wijnroes, die zou lijken op de goddelijke extase, wat natuurlijk voldoende is om elke rechtgeaarde moslim een acute hartverzakking te bezorgen.

Ook is soefi-poëzie soms geïnspireerd op liefdespoëzie, met een door-en-door geërotiseerde vormentaal, waarin de soefi en God worden omschrijven met termen als “minnaar” en “Beminde”. Tot welke misverstanden dit kan leiden, lezen we in de roman Het vuur van Perzië van Trouw-correspondente Carolien Omidi, die beschrijft hoe een vrouw brieven vindt van haar partner, die besluit terug te keren naar zijn Beminde. De soefis beogen dat soort verwarring, die mensen dwingt na te denken.

Zulke provocaties helpen ook om te kijken of mensen in hun gedragingen worden geleid door hoogmoed, ijdelheid, zelfingenomenheid of andere lagere driften. Een lief voorbeeld is de mystica Rabea, die door Bagdad liep met een waterkruik en een toorts, om de hel te blussen en de hemel in brand te steken, en er zo voor te zorgen dat mensen het goede niet langer deden om een straf te vermijden en een beloning te verwerven, maar uit liefde voor God. Eigenbelang mag geen rol spelen, zelfs niet als het gaat om de boekhouding in het hiernamaals.

Dit is, vanzelfsprekend, een bovenmenselijke ethiek, die veronderstelt dat mensen hun ego kunnen overwinnen. Soms krijg je het idee dat de relatie tussen de minnaar en de Beminde iets heeft van een uit de hand gelopen SM-relatie, waarin de minnaar alle contact met de wereld moet afsnijden, zijn eigen wil moet verliezen, zich volkomen moet overgeven aan de ander en uiteindelijk zijn ego prijsgeeft.

De islamitische mystiek is het onderwerp van een eerder dit jaar verschenen boekje dat ik toevallig zag liggen in een Zutphense boekhandel: Soefisme. Een levende traditie van de Leidse geleerde Asghar Seyed-Gohrab. Het is een echt fijne inleiding, waarop ik hooguit heb aan te merken dat ik graag een vergelijking zou hebben willen zien met de westerse mystiek. We krijgen nu slechts één opmerking over Dante, wiens Goddelijke Komedie inderdaad lijkt op de Nachtreis van de profeet Mohammed, die voor soefi’s een soort symbool is van de weg naar de goddelijke extase. Die parallel, ooit opgemerkt door de Spaanse orientalist Miguel Asín Palacios, is intrigerend genoeg om meer te willen weten over de relatie tussen islamitische en christelijke mystiek.

Maar dit is een kleinigheidje. Seyed-Gohrab bewaart het beste voor het laatst: de doorwerking van het soefisme in het moderne Iran. De jonge Khomeiny werd door zijn collega-geestelijken een rare snuiter gevonden omdat hij mystisch-getinte gedichten schreef. Bekend is ook dat hij, toen hij tijdens zijn dramatische vlucht naar Teheran van een journalist de vraag kreeg wat hij nu voelde, antwoordde dat hij niets voelde – het antwoord dat “de volmaakte mens”, die zijn emoties onder controle heeft, eveneens zou geven. Seyed-Gohrab wijst erop dat het soefisme tijdens de Iraaks-Iraanse Oorlog (1980-1988) goed viel te manipuleren om soldaten aan te sporen hun ego op te offeren en met God één te worden.

Daarmee zijn we vér verwijderd van het soefisme van de derwisjen in Turkije, van de vrome pelgrims bij het simpele graf van Abu Yazid in Bastam, en van de serene stilte rond de mausolea van Omar Khayyam en Attar in Nishapur. Dans, vroomheid, rust, maar ook geweld: het zijn aspecten van een en dezelfde religieuze stroming die, ondanks het feit dat ze wereldverzaking nastreeft, gebruikt kan worden voor maar al te wereldse doeleinden.

#AsgharSeyedGohrab #DanteAlighieri #Iran #MiguelAsínPalacios #mystiek #RuhollahKhomeini #soefisme

Pasquale Baylon, franciscaans lekenbroeder, autodidact en raadgever, mysticus en patroon van eucharistische verenigingen en broederschappen, van herders, koks en banketbakkers #heilig #inspiratie #geschiedenis #kerk #mystiek #christendom #katholiek https://www.kenteringen.nl/heilige-van-de-dag/05-heiligen-mei/17-mei-2/

Margaretha van Castello, gehandicapte lekendominicanes en mystica, patroonheilige van gehandicapten, blinden en ongewenste kinderen en tegen armoede #heilig #inspiratie #geschiedenis #zorg #mystiek #kerk #katholiek #christendom https://www.kenteringen.nl/heilige-van-de-dag/04-heiligen-april/13-april-2/

Gemma Galgani, de "Bloem van Lucca", mystica die stigmata ontving en hoofdwonden van Christus, patroonheilige van apothekers en drogisten, vereerd door Toon Hermans in Gemmakapel Sittard #heilig #inspiratie #geschiedenis #kerk #katholiek #mystiek #christendom https://www.kenteringen.nl/heilige-van-de-dag/04-heiligen-april/11-april/

Kan je werkelijk zelf bepalen wat je gelooft?

Lakmoesproeven voor vrijwillenden.

1. De theïst en de agnost

Theïst: Weg met alle atheïsten!

Agnost: Omdat ze in niet in God kunnen geloven?

Theïst: Hoezo kunnen? Geloven is een keuze; je bepaalt zelf wat je gelooft.

Agnost: Geloof dan maar eens dat God niet bestaat.

Theïst: Waarom zou ik?

Agnost: Om te bewijzen dat je zelf bepaalt wat je gelooft.

Theïst: Mij niet gezien.

Agnost: Eén minuutje maar.

Theïst: Goed dan, omdat jij het bent…

Agnost: …

Theïst: …

Agnost: En?

Theïst: Het lukt niet.

Agnost: Nou dan.

2. De atheïst en de agnost

Atheïst: Weg met alle theïsten!

Agnost: Omdat ze in God moeten geloven?

Atheïst: Hoezo moeten? Geloven is een keuze; je bepaalt zelf wat je gelooft.

Agnost: Geloof dan maar eens dat God bestaat.

Theïst: Waarom zou ik?

Agnost: Om te bewijzen dat je zelf bepaalt wat je gelooft.

Atheïst: Daar heb ik helemaal geen zin in.

Agnost: Eén minuutje maar.

Theïst: Goed dan, omdat jij het bent…

Agnost: …

Theïst: …

Agnost: En?

Atheïst: Het lukt niet.

Agnost: En je geloofde er nog wel in.

3. De filosoof en de agnost

Filosoof: Weg met alle fatalisten!

Agnost: Omdat het hun lot is in het lot geloven?

Filosoof: Hoezo hun lot? Geloven is een keuze; je bepaalt zelf wat je gelooft.

Agnost: Geloof je dat?

Filosoof: Een mens kan vrij kiezen.

Agnost: Geloof dan maar eens dat een mens niet vrij kan kiezen.

Theïst: Waarom zou ik?

Agnost: Om te bewijzen dat je zelf bepaalt wat je gelooft.

Filosoof: Daar heb ik geen bewijs voor nodig.

Agnost: Eén minuutje maar.

Filosoof: Goed dan, omdat jij het bent…

Agnost: …

Filosoof: …

Agnost: En?

Filosoof: Het lukt niet.

Agnost: En je koos er nog wel voor.

Index | vorige | volgende

Dit is een automatisch geplaatst bericht via ActivityPub.

#geloof #lot #mystiek #MystiekVoorNitwits #nietWeten #vrijeWil

Ik weet niet meer wat ik geloven moet – dat is een groot geluk

Waar heb jij moeite mee?

Arjen: Klopt het dat jij moeite hebt met het geloof?

Hans: Hoe kom je daar nu bij?

Arjen: Je hebt er niets op tegen?

Hans: Geloof kan heel mooi zijn.

Arjen: Of tegen gelovigen?

Hans: Ik wens ze veel geluk.

Arjen: Mag ik hieruit concluderen dat jij moeite hebt met ongeloof?

Hans: Ook niet.

Arjen: Je hebt er niets op tegen?

Hans: Ongeloof kan heel mooi zijn.

Arjen: En ongelovigen?

Hans: Ik wens ze veel geluk.

Arjen: Heb je dan misschien moeite met twijfel?

Hans: Twijfel kan heel mooi zijn.

Arjen: En twijfelaars?

Hans: Ik wens ze veel geluk.

Arjen: Verdraaid.

Hans: Heb jij daar moeite mee?

Arjen: Ergens wel…

Hans: Weerstand kan heel mooi zijn.

Arjen: Maar in de grond van mijn hart niet.

Hans: Dat is een groot geluk.

Index | vorige | volgende

Dit is een automatisch geplaatst bericht via ActivityPub.

#geloof #mystiek #MystiekVoorNitwits #nietWeten #twijfel

Niet-weten is de weg (van de minste weerstand)

Nooit meer opstaan.

Beste Hans,

In Leven met de Beminde (p159) schrijft Agnes Holvast: “Op de vraag: ‘Wat doen jullie in het klooster?’ antwoordde een woestijnvader: ‘Wij vallen en staan weer op, wij vallen en staan weer op, wij vallen en staan weer op.’ Ikzelf doe niet anders. Ik val en sta weer op. Met andere woorden: ik ga de weg.” Herken jij jezelf hierin?

Hans: Voor de helft.

Elke: Welke helft?

Hans: Ik val alleen nog maar.

Index | vorige | volgende

Dit is een automatisch geplaatst bericht via ActivityPub.

#mystiek #MystiekVoorNitwits #nietWeten

Niet-weten als purgeermiddel voor de geest

Een piek zonder berg.

Beste Hans,

Hoe denk jij als beroepsstamelaar over het Uiteindelijke?

Hans: Tja.

Franca: Dat kan je zelfs geen stamelen meer noemen.

Hans: Over het Uiteindelijke wil ik zwijgen.

Franca: ‘Zwijgen doe je het best met woorden’, schrijf je ergens. Hoe zwijg je met woorden over het Uiteindelijke?

Hans: Zo.

Franca: Haha.

Hans: Of zo.

Ik zeg niet dat het uiteindelijke bestaat. Ik zeg niet dat het niet bestaat. Ik zeg niet dat het bestaat en niet bestaat. Ik zeg niet dat het bestaat noch niet bestaat. Ik zeg niet dat het voorafgaat aan bestaan en niet bestaan. Ik zeg niet dat het eraan voorbijgaat.

Ik zeg niet dat het dé uiteindelijke is (een wezen, wereldgeest, bewustzijn, intelligentie, vader, zoon, heilige geest, drie-eenheid of godheid), ik zeg niet dat het hét uiteindelijke is (een kracht, wil, bron, principe, natuur, ding, alomtegenwoordigheid, grond of ongrond). Ik zeg niet dat het de uiteindelijke is met een kleine letter, niet dat het de Uiteindelijke is met een hoofdletter, en zo voort.

Franca: Waarom zo krampachtig?

Hans: Dat voel je niet goed aan. Ik zeg dit met een volstrekt ontspannen geest.

Franca: Waarin zit de ontspanning voor jou?

Hans: Ik leg het uiteindelijke niets op, ook geen zijn of niet-zijn of zijnde niet-zijn. Ik leg mezelf niets op, ook geen weten of niet-weten of wetend niet-weten. Ik speculeer niet over een eventuele relatie tussen het uiteindelijke en mezelf. En hoe graag ik ook op deze ontluisterende manier denk, ik vind niet dat anderen daarom naar mij moeten luisteren of zelf zo moeten denken.

Mijn denken is voor zover ik kan nagaan niet alleen vrij van vaste denkbeelden over het uiteindelijke en over mezelf, maar vrij van alle vaste denkbeelden. Daarom heb ik niets te bevestigen, niets te ontkennen, niets te bewijzen, niets te ontkrachten, niets vast te houden, niets los te laten, niets aan te prijzen en niets af te raden, dit ook niet. Is dat relaxed of niet?

Franca: Jouw weg is niet de via positiva want je bevestigt niets. Het is niet de via negativa want je ontkent niets. Wat is jouw weg?

Hans: De via via.

Franca: Pardon?

Hans: Dat is Latijn voor omweg. In mijn geval een omweg van een halve eeuw. Je mag hem ook de via invia noemen.

Franca: En dat is?

Hans: Latijn voor onbegaanbare weg. Niet voor te stellen, niet na te volgen, ook door mij niet. Of anders de via diluvia.

Franca: Wat is dat nu weer.

Hans: De wegspoelweg.

Franca: Je verzint ze ter plekke.

Hans: Net ze makkelijk. Wat te denken van de denkweg. De wegdenkweg. De denk-wég.

Franca: Klinkt niet erg transcendentaal allemaal. In de mystieke beeldtaal gaan we van laag naar hoog. Van beneden naar boven. Van de aarde naar de hemel. Van de mens naar God. Van het eindelijke naar het Uiteindelijke.

Hans: Zeker weten dat er een boven is? Zeker weten dat er een weg naar boven is? Zeker weten dat jij die weg kan gaan? Zeker weten dat het boven beter is dan beneden? Zeker weten dat je niet al boven bent? Zeker weten dat er een beneden is? Zeker weten dat je daar bent? Zeker weten dat je bent? Zeker weten?

Franca: Poeh.

Hans: De vraagweg.

Franca: Heb jij weleens een rechtstreekse ervaring gehad van het Uiteindelijke? Dat is namelijk de gebruikelijke definitie van mystiek.

Hans: Nooit heb ik het uiteindelijke rechtstreeks ervaren, niet dat ik weet. Nooit heb ik het uiteindelijke onrechtstreeks ervaren, niet dat ik weet. Nooit heb ik het uiteindelijke niet ervaren, niet dat ik weet. Waar dat de definitie van is, weet ik niet.

Franca: Ik doel op de eenheidservaring.

Hans: Soms voel ik me verenigd met dit of met dat of met het geheel. Soms voel ik me afgescheiden van het een of het ander of van alles. Maar verreweg de meeste van mijn ervaringen hebben met vereniging en afscheiding niets uit te staan. Wie zegt trouwens dat het uiteindelijke enkelvoudig is of maar op één manier ervaren kan worden? Wie zegt dat het uiteindelijke überhaupt ervaren kan worden of zelfs maar bestaat? Wie zegt dat er iets anders ervaren kan worden dan het uiteindelijke? Wie zegt dat concrete ervaringen van het uiteindelijke werkelijk ingegeven worden door het uiteindelijke?

Franca: Waardoor anders?

Hans: Een cartesiaanse bedrieger? Een machtige duivel? Verveelde goden? Vergeten doden? Een onderprikkeld, oververmoeid, ischemisch, anorectisch, gedrogeerd of losgeslagen brein?

Niet dat het wat uitmaakt. Ik heb hoe dan ook geen enkele behoefte om me te identificeren met bepaalde ervaringen of me te distantiëren van andere, als ik ze al uit elkaar zou kunnen houden. Is dat relaxed of niet?

Franca: Ervaringen van het Uiteindelijke bewijzen het bestaan van het Uiteindelijke. Iets belangrijkers kan je niet ervaren, lijkt mij. Ervaringen van het uiteindelijk zijn de heilige graal van alle religies.

Hans: Ik betwijfel of alle religies dezelfde graal hebben en of die heilig is. Voor zover ze een graal hebben die alleen door ervaring bevestigd kan worden, hebben ze wel allemaal hetzelfde probleem. Ervaringen van het uiteindelijke bewijzen uiteindelijk niets over het uiteindelijke, omdat hun bron niet onafhankelijk bevestigd kan worden. Je moet erin geloven. Redeneringen over het uiteindelijke bewijzen uiteindelijk niets over het uiteindelijke omdat ze net als alle redeneringen berusten op ongedefinieerde begrippen, onberedeneerde postulaten en een ongefundeerde logica. Je moet erin geloven.

Voor mij is dat geen probleem, omdat ik niets te bewijzen heb. Weten is stellend en stellig, niet-weten is ontstellend en ont-stellend. Het heeft geen inhoud. Je hoeft er niet in te geloven en je kan er bij gebrek aan inhoud ook niet in geloven.

Franca: Geen ervaringen, geen redeneringen, geen inhoud. Dat is dan drie keer niks.

Hans: Nada nada nada, om het met Jan van het Kruis te zeggen. Is dat relaxed of niet?

Franca: Het is wel heel relaxed.

Hans: Mijn hersenen klotsen in laxatief. Gedachten racen door mijn geest als diarree door darmen. Ze krijgen geen tijd om in te dikken, ikke niet om in te kakken.

Franca: Niet-weten als purgeermiddel voor de geest.

Hans: Ken je dat gevoel als je net naar de wc bent geweest nadat je heel nodig moest? Als de druk eindelijk van je ingewanden af is? Die ruimte in je onderbuik? Darmen die zuchtend van verlichting uitzakken en het er even van nemen?

Franca: Heerlijk.

Hans: Zo voelt niet-weten. Gedachtekronkels die zuchtend van verlichting uitzakken.

Franca: Niet langer in de verdrukking. Vrij zwevend.

Hans: Nergens op steunend. Niet-weten is een piek zonder berg.

Index | vorige | volgende

Dit is een automatisch geplaatst bericht via ActivityPub.

#eenheidservaring #mystiek #MystiekVoorNitwits #nietWeten #piekervaring #viaNegativa

Met het numineuze te koop lopen

Hoogdravend niet-weten is ook niet te vreten.

Beste meneer Hans,

Dank voor uw website, waarin ik mij volledig herken. Levend in een onoverzichtelijke, jachtige en overvolle wereld heeft de mens de neiging de soevereine werkelijkheid te reduceren tot een aantal simplistische categorieën, principes en verklaringen. Deze verschaffen zijn overspannen geest de broodnodige rust, maar de werkelijkheid laat zich niets aan zijn sjablonen gelegen liggen en breekt keer op keer door de kieren van zijn kunstmatige orde heen.

Weten is een ongelijke strijd. Het leven is een mysterie en zelfs onze grootste intellectuele inspanningen zullen – alledaagse, wetenschappelijke en technologische knowhow daargelaten – onverbiddelijk tegen het numineuze te hoop lopen. In het aangezicht van het Totaal Andere is een deemoedig niet-weten de enige houding die soelaas biedt.

Beste meneer Oelen,

Dank voor uw eloquente reactie, waarop ik wil antwoorden met enkele vragen.

Vertolkt u naar uw mening de waarheid of is dit úw poging om de soevereine werkelijkheid te reduceren tot een aantal simplistische categorieën, principes en verklaringen?

Behoort uw schrijven en denken al tot het deemoedige niet-weten of maakt het nog deel uit van de ongelijke strijd?

In het laatste geval: is de werkelijkheid al vaker door de kieren van deze kunstmatige orde heen gebroken of is dit de eerste keer?

Index | vorige | volgende

Dit is een automatisch geplaatst bericht via ActivityPub.

#mystiek #MystiekVoorNitwits #nietWeten

Een diep verblijdend duister waarin ik tastend leven moet

Deus absconditus – de verborgen God.

Beste Hans,

Niet lang geleden heb ik je dwaalgesprek ‘Ik ben niet verlicht, ik ben verduisterd’ (in je boek Verlichting voor nitwits) gelezen. Grasduinend in de Encyclopedie van de Mystiek en de Mysteriegodsdiensten van John Ferguson vond ik vanmorgen een gedicht van Henry Vaughan dat je vast mooi vindt:

Er is in God, zegt men,
Een diep verblindend duister; zoals men hier
Zegt het is laat en schemerig, omdat zij
Niet alles helder zien.
O om die nacht! waar ik in Hem
Zou mogen leven, onzichtbaar en zwak!

Beste Leah,

Dank voor het gedicht, de beeldspraak van de nacht past mij als de dageraad. Of er om het diep verblindend duister heen inderdaad een God is, durf ik niet te zeggen; dat kan je van daaruit, dat kan ik van hieruit niet zien.

Leah: Wat durf je wel te zeggen?

Hans: Ik kan niet zeggen dat ik in Hem ben, ik kan niet zeggen dat ik niet in Hem ben. Ik kan niet zeggen dat ik Hem ben, ik kan niet zeggen dat ik Hem niet ben. Ik kan niet zeggen dat Hij in mij is, ik kan niet zeggen dat Hij niet in mij is. Ik kan niet zeggen dat Hij is, ik kan niet zeggen dat Hij niet is. Ik kan niet zeggen dat ik ben, ik kan niet zeggen dat ik niet ben. Dat kan ik zomaar zeggen en dat maakt me gelukkig (geen fluit).

Leah: Hm.

Hans: Mijn idee.

Leah: Fergusons gedicht spreekt me toch meer aan.

Hans: Omdat het zo goed loopt zeker.

Leah: Nee, dat niet.

Hans: Wat wel?

Leah: ‘In Hem mogen leven, onzichtbaar en zwak.’

Hans: Je deelt Fergusons verlangen om in God te schuilen.

Leah: Precies.

Hans: Jullie zijn allebei bang en zoeken heil bij een Almacht.

Leah: En jij?

Hans: Ik ben bang en vind heil in mijn onmacht.

Leah: Hè?

Hans:

Er is een diep verblijdend duister
Waarin ik tastend leven moet
Ik zie geen hand voor ogen
Geen spoor van Hem of mij
De nacht gaat snel voorbij
En zonder mededogen
Terwijl de stilte hevig woedt
Waarnaar ik aldoor luister

Leah: Een diep verblijdend duister – lees ik dat goed?

Hans: Beeldspraak voor niet-weten.

Leah: Hoe heet dit gedicht?

Hans: Dageraad.

Index | vorige | volgende

Dit is een automatisch geplaatst bericht via ActivityPub.

#mystiek #MystiekVoorNitwits #nietWeten

Franciscus van Paola, kluizenaar, wonderdoener en mysticus, patroonheilige van zeilers, bootmannen en mariniers, aan te roepen bij de pest, brand en onvruchtbaarheid #heilig #inspiratie #geschiedenis #mystiek #kerk #katholiek #christendom https://www.kenteringen.nl/heilige-van-de-dag/04-heiligen-april/02-april/

God is geen licht, doe je ogen maar dicht

En ook geen geluid, zet je oren maar uit.

Meester Nebbisj zegt: Wie meent dat zijn goden, zijn koningen en de groten der aarde boven twijfel zijn verheven, heeft zichzelf boven twijfel verheven en zal de duisternis niet aanschouwen.

Hij zegt ook: Er is duisternis binnen een verduisterd wezen en die verduistert de hele wereld, maar u ontsteekt een kaars om de nacht te ontwaren.

(bewaard gebleven fragment van het Leegte-evangelie)

Index | vorige | volgende

Dit is een automatisch geplaatst bericht via ActivityPub.

#leegteEvangelie #mystiek #MystiekVoorNitwits #nietWeten

Piekervaringen zijn zo voorbij

Doorbreken, inbreken, uitbreken of afbreken?

Beste Hans,

Ken jij het boek ‘Naar het hart van mijn ziel’ van Miek Pot? Daarin beschrijft ze hoe ze na twaalf jaar in een kluizenaarsklooster eindelijk de felbegeerde Grote Ervaring krijgt, een piekervaring, een ultieme, mystieke eenheidservaring, en wat dat met haar doet:

“Naast alle moeilijkheden die mijn ervaring met zich meebracht, werd er een sterk oervertrouwen geboren in het diepst van mijn ziel. Een innerlijk weten dat het altijd weer goed zal komen, dat je het geheel bent, ‘dat ze wel het lichaam kunnen doden maar niet de ziel’ (Mat. 10:28). Dat is fundamenteel en wezenlijk en verandert echt iets aan je leven. Zo’n ervaring geeft daarmee een sterk intern referentiekader. Oude, van buitenaf opgelegde overtuigingen maken langzaamaan plaats voor een nieuw, aan de eigen ervaring getoetst referentiekader.”

Herken jij dit? Hoe verliep jouw doorbraak?

Beste Mike,

Niet-weten is voor mij geen oervertrouwen in het diepst van mijn ziel, maar een oerwantrouwen van alle ervaringen, gedachten en concepten, niet alleen die van ‘oervertrouwen’ en ‘het diepst van mijn ziel’, maar ook die van ‘oerwantrouwen’, ‘ervaringen’, ‘gedachten’, en ‘concepten’.

Van ‘een innerlijk weten dat het altijd weer goed zal komen’ is bij mij geen sprake, al was het maar omdat ook het begrip ‘goed’ op z’n gat ligt. Van ‘een innerlijk weten dat je het geheel bent’ is bij mij geen sprake, al was het maar omdat ook de begrippen ‘je’ en ‘het geheel’ van hun voetstuk zijn gevallen. Van ‘een innerlijk weten dat ze wel het lichaam kunnen doden maar niet de ziel’ is bij mij geen sprake, al was het maar omdat ook de begrippen lichaam en ziel, levend en dood op apegapen liggen. Bovendien houdt mijn ziel zich al mijn hele leven voor mij verscholen, of hij moet abusievelijk in mijn nageboorte terechtgekomen zijn, die zonder overleg door andere ouders is geadopteerd. Hoe zou een Grote Ervaring mij dan ooit een sterk referentiekader kunnen geven?

Mike: Wat geven bijzondere ervaringen jou wel?

Hans: Bijzondere ervaringen geven me hetzelfde als gewone ervaringen: niets, behalve zichzelf. Gelukkig maar, want ik heb, krijg, onderga talloze ervaringen, net als iedereen, neem ik aan. Grote ervaringen en kleine, goddelijke en duivelse, mooie en lelijke, bijzondere en banale, heldere en troebele, wellustige en angstige, dagelijkse en nachtelijke – ze vloeien ongemerkt in elkaar over, een eindeloze stroom.

Mike: Bijzondere ervaringen geven jou niets?

Hans: Ze geven me niets, en geven ze me toch iets dan geef ik het meteen terug, anders leren ze het nooit af.

Mike: Is er iets wat je wél herkent in het verhaal van Miek Pot?

Hans: Jawel, dat ‘oude, van buitenaf opgelegde overtuigingen langzaamaan plaats maken’. Alleen niet voor ‘een nieuw, aan de eigen ervaring getoetst referentiekader’, of voor welk referentiekader ook.

Mike: Waarvoor dan wel?

Hans: Geen idee. Ze maken alleen maar plaats.

Mike: Plaats waarvoor?

Hans: Plaats voor geen idee. Plaats voor plaats.

Mike: Hoe verliep jouw doorbraak?

Hans: Die verliep niet. Ik ben niet doorgebroken en ik heb niets doorbroken. Doorbreken doe je wanneer je van het ene naar het andere gaat.

Mike: Wat zou jij zeggen?

Hans: In mijn geval kan je denk ik beter van een uitbraak spreken. Ik ben uit de oude, van buitenaf opgelegde overtuigingen gebroken. Uit de groeven van mijn geest. Uit mijn opvoeding. Uit mijn tijdgeest. Uit mijn gezond verstand. Of tenminste uit het heilige geloof daarin.

Mike: Je bent uitgebroken.

Hans: Nou ja, ook niet echt, in elk geval niet opzettelijk. Voor zover ik me herinner heb ik nooit geprobeerd uit te breken. Ik heb altijd geprobeerd in te breken.

Mike: Waarin?

Hans: In een of andere leer, overtuiging of traditie, in een of ander heiligdom, asiel of paradijs, in een of andere groep, partij of club.

Mike: En?

Hans: Hoe ik ook mijn best deed, ik kwam nergens binnen, niet echt. Alleen mijn blik, nooit mijn ik. Ik heb dat lange tijd gezien als een tekortkoming van mezelf of van het leven dat me niets kon geven om me mee te identificeren. Al zoekende verloor mijn gezond verstand geleidelijk zijn stem. Uiteindelijk is het inbreken me opgebroken, en dat was dat.

Mike: Omdat je nergens in kon breken heb je nergens uit hoeven breken.

Hans: Behalve uit het inbreken. Gebroken ben ik ook niet, alleen al omdat ik nooit heel ben geweest, niet dat ik weet. Heel noch part noch deel.

Mike: Geen doorbraak, geen inbraak, geen uitbraak – wat dan wel?

Hans: Afbraak. Ontweten is alles afbreken, zelfs de afbraak. Of als je dat te activistisch vindt, alles zien afbrokkelen, zelfs het afbrokkelen. Wat ik aanraak vergaat tot stof, doet mij tot stof vergaan, tenminste mijn gedachten.

Mike: Alles?

Hans: Niet alleen mijn oude, van buitenaf opgelegde overtuigingen, ook mijn nieuwe, aan de eigen ervaring getoetste referentiekaders. Niet alleen mijn lichaam, ook mijn ziel. Niet alleen het gewone, ook het overstijgende. Niet alleen mijn weten, ook mijn niet-weten. Alle hebben plaatsgemaakt. Plaatsgemaakt voor plaats.

Mike: Volgens mij heb jij gewoon nog nooit een eenheidservaring gehad.

Hans: God weet wat voor ervaringen ik allemaal heb gehad. Ze zijn nauwelijks te benoemen en niet te bevatten. Wat dacht je van een innerlijk weten dat het altijd weer goed zal komen, dat ze wel mijn lichaam kunnen doden maar niet mijn ziel? Wat dacht je van een innerlijk weten dat het nooit meer goed zal komen, dat mijn ziel al dood is maar niet mijn lichaam? Zelfs de scheppersroes is mij niet vreemd.

Maar het mooiste wat ik ooit gezien heb is toch wel het platanenblad dat daarnet spiraalsgewijs naar het asfalt zeilde. Het mooiste wat ik ooit gezien heb is toch wel de warme blik van mijn lief terwijl ik dit tik. Kijk nou, mijn wijsvinger gaat omlaag en op hetzelfde moment verschijnt er een lettertje op het beeldscherm. Wijsvinger, lettertje, beeldscherm – ongelooflijk. Ik ga naar de wc, er loopt vanzelf water uit een slurfje onderaan mijn buik en het houdt vanzelf weer op. Dan druk ik op een knop, mijn plas spoelt vanzelf weg en ook dat houdt vanzelf op. Wonderen, zijn het, zonder meer, ik kan er fijn op trippen, maar wat ik ervan leer?

Mike: Het gaat er niet om wat je meemaakt, het gaat erom wat het betekent.

Hans: Jammer voor mij, ik heb geen idee meer wat het betekent.

Mike: Er komen toch nog wel betekenissen in je op?

Hans: Natuurlijk komen er nog betekenissen in me op. En? Dat zijn ook weer ervaringen. Betekeniservaringen, de een na de ander. Welke is de juiste? Of zijn ze allemaal even juist? Of zijn ze allemaal even onjuist? Wat betekent juist? En wat is de betekenis van de betekeniservaringen zelf?

Mike: Nou?

Hans: Ja, weet ik veel. Voor mij zijn ervaringen ervaringen. Betekeniservaringen net zo goed. Behalve als uitdrukking van zichzelf zeggen ze me niets. Zeggen ze toch eens iets dan stel ik ze vragen. Vraag na vraag, tot ze eindelijk hun waffel houden.

Mike: En als ze eindelijk hun waffel houden?

Hans: Dan kunnen we eindelijk horen wat ze ons nooit hebben kunnen zeggen doordat we er steeds doorheen zaten te wauwelen, nu ook weer.

Mike: Wat zullen we horen als er niemand meer doorheen zit te wauwelen?

Hans: Dat er niemand meer doorheen zit te wauwelen.

Mike: Ik bedoel, waardoorheen?

Hans: Die vraag behoort nog tot het wauwelen.

Mike: Shit.

Hans: Een ander woord voor sst.

Mike: Weer een inbraakpoging mislukt.

Hans: Dat scheelt weer een uitbraakpoging.

Mike: Toch bedankt.

Hans: De nada.

Index | vorige | volgende

Dit is een automatisch geplaatst bericht via ActivityPub.

#eenheidservaring #mystiek #MystiekVoorNitwits #mystiekeErvaringen #nietWeten #piekervaring

De tempel van niet-weten heeft geen hoogte en geen breedte

Vrijplaats zonder in- of uitgang.

‘Hoe kom ik in de tempel van niet-weten, Hans?’

‘Je hoeft er niet in.’

‘Waarom niet?’

‘Omdat hij overal is.’

‘Waarom weet ik dat dan niet?’

‘Omdat je er al in zit.’

‘Hoe weet je of je in de tempel van niet-weten bent?’

‘Daar zit geen dak op.’

‘Aha.’

‘Er staan geen muren omheen.’

‘Dat haal je de koekoek.’

‘Er ligt geen vloer in.’

‘Waarom ook.’

‘Het stinkt er niet naar zweetvoeten.’

‘Leve de open lucht.’

‘Zo weet je of je in de tempel van niet-weten bent.’

‘Geen dak, geen muren, geen vloer.’

‘Kan niet missen.’

‘Heb je daar onbegrensd inzicht?’

‘Daar heb je onbegrensd uitzicht.’

‘Mag zoiets wel een tempel heten?’

‘Dat heb je goed gezien.’

Index | vorige | volgende

Dit is een automatisch geplaatst bericht via ActivityPub.

#mystiek #MystiekVoorNitwits #nietWeten

Tempels zijn drempels

Hoe je ze binnengaat en verlaat.

Beste Hans,

Niet-weten? Haha! Zoals Charles Caleb Colton al zei: Twijfel is het voorportaal waar alle mensen doorheen moeten voor ze de Tempel van Wijsheid kunnen betreden.

Beste Matthijs,

Wijsheid? Haha! Zekerheid is het voorportaal waar alle mensen doorheen moeten voor ze de Tempel van Wijsheid kunnen verlaten.

Matthijs: Haha, die is goed!

Hans: Wijsheid is het voorportaal waar alle mensen doorheen moeten voor ze de Tempel van Twijfel kunnen betreden.

Matthijs: Die mag er ook wezen!

Hans: Twijfel is het voorportaal waar alle mensen doorheen moeten voor ze de Tempel van Dwaasheid kunnen betreden.

Matthijs: Ik ben benieuwd wat Charles Colton daarop gezegd zou hebben!

Hans: Ik ben benieuwd wat jij erop te zeggen hebt.

Matthijs: …

Hans: Haha!

Index | vorige | volgende

Dit is een automatisch geplaatst bericht via ActivityPub.

#mystiek #MystiekVoorNitwits #nietWeten

Van kistkruis tot kruiskist – de verheerlijking van een martelwerktuig

Waarom Jezus geen concurrentie meer te duchten had van latere martelaren.

Een kistkruis is een kruis in de vorm van een doodskist om terdoodveroordeelden discreet in op te hangen; achter gesloten deuren, uit het zicht en buiten bereik van toeristen, vogels, knaagdieren, vliegen en muggen.

Het kistkruis is uitgevonden halverwege de eerste eeuw op hetzelfde moment als de kruiskist.

Een kruiskist is een doodskist in de vorm van een kruis, om gekruisigden, lijkstijf of niet, op ieder gewenst moment te kunnen begraven zonder voorafgaande kruisafname.

Het enige verschil tussen een kistkruis en een kruiskist is de stand. Een liggend kistkruis heet een kruiskist, een staande kruiskist een kistkruis.

Met het kistkruis hoopten de Romeinse keizers te voorkomen dat er nog eens een cultus zou ontstaan rondom een van de gekruisigden. In die opzet zijn ze voortreffelijk geslaagd.

Onbedoeld speelden de keizers daarmee de christenen in de kaart, omdat Jezus geen concurrentie meer te duchten had van latere martelaren. Zo kon het kruis waaraan hij stierf uitgroeien tot hét symbool van het christendom.

Dat een martel- en executiewerktuig nog eens een geliefd wand- en halssieraad zou worden van miljarden gelovigen had geen alien kunnen bevroeden, maar van mensen kan je alles verwachten.

Dat een dergelijke godsdienst de wereld sindsdien verrijkt heeft met vele nieuwe martelwerktuigen en -praktijken hoeft niemand te verbazen.

Index | vorige | volgende

Dit is een automatisch geplaatst bericht via ActivityPub.

#Jezus #kruisiging #mystiek #MystiekVoorNitwits #nietWeten

God zwijgt in de mislukking van ons denken

De laatste misser van Immanuel Kant.

‘God spreekt in de mislukking van het denken, Hans.’

‘Hier spreekt nog steeds het denken.’

‘Het is een uitspraak van de grote Duitse filosoof Immanuel Kant.’

‘Kant sprak over de mislukking van zijn denken.’

‘Wat zou jij zeggen?’

‘God zwijgt in de mislukking van ons denken.’

‘Hij zwijgt, zeg je?’

‘En dat is ons geluk.’

Index | vorige | volgende

Dit is een automatisch geplaatst bericht via ActivityPub.

#ImmanuelKant #mystiek #MystiekVoorNitwits #nietWeten

Wat is quiëtisme?

Over het stillen van de wil.

Het woord quiëtisme is afgeleid van het Latijnse woord quietus (rustig, stil). Letterlijk betekent quiëtisme dus de leer of de praktijk van de rust of de stilte.

In hedendaags Engels wordt quietism ook wel gebruikt om aan te geven dat iemand zich over een bepaalde kwestie niet kan of wil uitspreken: ‘Quietism is the view that significant metaphysical debate between realism and non-realism is impossible.’ (Stanford Encyclopedia of Philosophy) Quiëtisme in deze zin doet denken aan het moderne gebruik, ook in het Engels, van ‘agnostic’ in de zin van neutraal of onpartijdig.

In abrahamitische godsdiensten is quiëtisme een mystieke stroming die de volstrekte overgave aan de wil van God of Allah predikt: volkomen berusting in wat er ook maar gebeurt. Wat hier tot stilte gemaand wordt is niet de menselijke geest, niet de menselijke stem, maar de menselijke wil. Het gaat dus om een figuurlijke stilte, het niet langer eigenwillig zijn.

Het theïstisch quiëtisme berust op diverse meestal verzwegen of althans onuitgesproken aannames. Dat God bestaat. Dat God net een mens is, maar dan almachtig. Dat God zelf niet quiëtistisch is of wil worden, maar een eigen wil heeft en uitoefent. Dat alles wat er gebeurt Gods wil is, met uitzondering van datgene wat gebeurt onder invloed van de menselijke wil. Dat God pas tevreden is als mensen zich helemaal vrijwillig helemaal naar Zijn wil voegen. Dat mensen hun eigen wil naar believen kunnen in- en uitschakelen.

Of dat allemaal waar is, moet je mij niet vragen, ik heb geen idee. Intussen getuigt het streven naar overgave aan Gods wil onbetwistbaar van verregaande eigenwilligheid. Niets willen willen is nog steeds iets willen, namelijk totale zeggenschap over de eigen wil. Wie echt niets wil, wil ook zijn wil niet meer uitschakelen.

In non-theïstische religies is er geen sprake van een god, alleen maar van een hogere werkelijkheid, een diepere grond of een onderliggend principe. (Een non-theïst zou zeggen: in theïstische religies is er geen sprake van een hogere werkelijkheid, een diepere grond of een onderliggend principe; alleen maar van een god.)

Zonder opperwezen is het lastig om je aan diens wil over te geven. Het quiëtisme neemt in non-theïstische religies andere vormen aan: die van onbeweeglijkheid, zwijgzaamheid, mindfulness, onbetrokkenheid, onthechting, passiviteit, lijdzaamheid, vreedzaamheid. Toezien, is het motto, niet meedoen. Keuzeloos gewaar zijn, niet kiezen.

Er is in het non-theïsme dus nog steeds sprake van overgave, alleen niet aan een God maar aan het lot – aan de zwaartekracht, de buren, cariës, kanker, muggen, slapeloosheid, artrose, brand, tegenslag, oorlog, zwangerschap, het huwelijk, je schoonmoeder.

Deze goddeloze gestalte van het quiëtisme vinden we in het boeddhistische streven naar uitdoving (nirwana), in de sotozenpraktijk van alleen maar zitten (shikantaza), in het taoïstische niet-doen (wu wei). We vinden haar in de Griekse idealen van apatheia, aponia en ataraxia in het scepticisme, het pyrronisme, het epicurisme, het stoïcisme, het fatalisme. In onze tijd vinden we haar in het nihilisme, in defaitisme en in sommige vormen van postmodernisme.

Miljarden mensen zoeken rust in fundamentalistisch gedachtegoed – religieus, ethisch, wijsgerig, politiek. Memes omarmen is op korte termijn effectiever dan al je ideeën kritisch onderzoeken, en heel wat makkelijker. Niets zo geruststellend als denken dat je weet hoe het zit. Ergens voor gaan waar je toch al in gelooft, beslist geen kritische vragen stellen en nooit naar kritiek luisteren, dat is alles.

Geloven in God, in Maria, in de Boeddha. In biodiversiteit, in megastallen, in kleinschaligheid, in veganisme. In het koningshuis, in de republiek, in de oligarchie, in de politiestaat, in de vrijstaat. In technologie, in eenvoud, in efficiency, in onthaasten, in bewapening, in ontwapening. In de goedheid van de mens, in de slechtheid van de mens, in de maakbaarheid van de mens. In kennis, in onwetendheid, in niet-weten. Geloven in de nihilistische gedachte dat er niets is om in te geloven desnoods.

Zoals wonderen doen geloven, doet geloven wonderen voor je gemoedsrust. Tot de twijfel toeslaat: Als blijkt dat God niet eens de moeite heeft genomen om je kind even van kanker te genezen. Als blijkt dat kalkstenen muren even hard huilen als kalkstenen Mariabeelden. Als blijkt dat het communisme en het kapitalisme niet tot een economische heilstaat leiden maar tot tirannie.

Als blijkt dat het fascistische zuiverheidsideaal de opmaat is voor grootschalige genocide. Als blijkt dat een bevrijdingsbeweging de volgende terreurbeweging is. Als blijkt dat priesters niet verheven zijn boven hebzucht, wellust, intimidatie, geweld en corruptie. Als blijkt dat de werkelijkheid geen idee is en zich niets aantrekt van jouw ideetjes over de werkelijkheid.

Dan slaat de twijfel toe. Dan weet je even wat het is om het niet meer te weten. Maar verwarring is moeilijk uit te houden, liever verzoenen mensen zich met hun oude vertrouwde ideeën. Als dat echt niet meer lukt gaan ze op zoek naar nieuwe ideeën om zich in te verschansen. Slechts een enkeling verzoent zich met zijn verwarring.

Onzekerheid maakt onrustig, maar de absolute onzekerheid van agnose geeft op zijn eigen manier net zoveel rust als absolute zekerheid. Rust die in mijn ervaring bijzonder robuust is, onafhankelijk van concrete gebeurtenissen, veranderende omstandigheden, voorspoed, tegenspoed, rampspoed.

Zo is het moeilijk om je druk te maken over je aanstaande dood als je niet weet hoeveel leed het leven nog voor je in petto heeft. Het is moeilijk om je druk te maken over het leven na de dood als je niet weet of er na de dood nog leven is. Het is moeilijk om je druk te maken over God als je niet weet of God bestaat. Het is moeilijk om je druk te maken over de hel als je niet weet of er een hel is en of jij daarnaartoe gaat.

Het is moeilijk om je druk te maken over politiek als je niet weet wie er gelijk heeft en of er wel iemand gelijk heeft. Het is moeilijk om je druk te maken over iemands gedrag als je niet weet of hij op dat moment uit vrije wil handelt en of we ooit helemaal vrij zijn om ons eigen gedrag te bepalen. Het is moeilijk om je druk te maken over een tegenvaller of blij te zijn met een meevaller op korte termijn in een bepaald opzicht, bijvoorbeeld medisch of financieel, als je niet weet wat het effect is op lange termijn en in andere opzichten.

Vreugde, boosheid, mededogen, verdriet, verheugenis, schaamte, zorgeloosheid, bezorgdheid, angst, onbevreesdheid, jaloezie, verontwaardiging – al je gevoelens worden vluchtiger, vlakker, oppervlakkiger naarmate je minder weet, zowel de nare als de fijne. De normale mentale infrastructuur van hardgebakken ideeën en idealen ontbreekt, er zijn geen hokjes meer om je gevoelens in op te sluiten, geen hekjes om ze gescheiden te houden, geen haakjes om ze aan op te hangen.

Agnose is geen quiëtisme. Een agnost is er niet op uit, zoals een quiëtist, om zijn wil uit te schakelen. Hij weet niet eens of hij een wil heeft of dat die wil hem heeft of dat de wil maar een wijze van spreken is, personificatie, reïficatie. Zoals hij ook niet weet of God een wil heeft of dat Gods wil Hem heeft of dat God en Zijn wil alleen maar wijzen van spreken zijn, deïficatie.

Een agnost is niet, zoals een quiëtist, uit op zwijgzaamheid, lijdzaamheid en vreedzaamheid – hij zou niet weten hoe of waarom. Al is hij wel, zoals gezegd, naar de maat van zijn niet-weten zwijgzamer, lijdzamer en vreedzamer dan vroeger.

Een agnost predikt niets, behalve de lege leer, die toch niet bestaat en daarom rustig verkondigd kan worden zonder meteen een predikant voor het leven te zijn, een predikant tegen het leven, een predikant voor neutraliteit, een predikant tegen het preken of zo.

De overeenkomst met quiëtisme is deze: spreken over niet-weten is zwijgen met woorden. Het verschil: zwijgen zonder woorden is nog geen niet-weten.

Index | vorige | volgende

Dit is een automatisch geplaatst bericht via ActivityPub.

#berusting #mystiek #MystiekVoorNitwits #nietWeten #quiëtisme