Etruskische goden

Even ten noorden van Rome lag Veii, een machtige Etruskische stad die de Romeinen in 393/392 v.Chr. veroverden.noot En niet in 396, zoals je nogal eens leest. Daarna vielen de kleinere stadjes in de omgeving, die ooit onderworpen waren geweest aan Veii, eveneens in Romeinse handen. Zo ook Falerii, dat zich korte tijd later op nogal bijzondere wijze onderwierp. Een schoolmeester had namelijk een klasje aristocratische kinderen als gijzelaars uitgeleverd aan de Romeinse generaal Camillus, die dit geschenk, dat de oorlog tot een snel einde zou hebben kunnen brengen, had geweigerd, en de schoolmeester geboeid en gegeseld terug had gezonden naar Falerii, met de mededeling dat hij de stad zou nemen “met Romeinse middelen”. De burgers capituleerden ogenblikkelijk: volgens geschiedschrijver Titus Livius omdat ze onder de indruk waren van Camillus’ nobele gebaar, maar je hoeft niet heel cynisch te zijn om te herkennen dat men doodsbang was voor “de Romeinse middelen”.

In Falerii is verschrikkelijk mooie terracotta-sculptuur gevonden, die voor het merendeel is terechtgekomen in de Villa Giulia, het Etruskische museum van Rome. Bovenstaande kop komt uit een tempel die stond op een plek genaamd Sassi Caduti. Dit heiligdom, even ten westen van de acropolis, was gewijd aan de godheid die de Romeinen Mercurius noemden en de Etrusken Turms. Hij was de boodschapper van de oppergod Tinia, beschermde de handel en begeleidde de dode zielen op weg naar de Onderwereld. Bij Sassi Caduti is ook een marktplein gevonden, wat natuurlijk wel zo gepast is voor een god van de handel.

Omdat er dus nogal wat overeenkomsten waren met de Griekse god Hermes, werd Turms/Mercurius in elk geval in de derde en tweede eeuw v.Chr. afgebeeld met de gevleugelde sandalen, de herautenstaf en de breedgerande hoed die deze godheid kenmerken. Dat zal zeker niet de oorspronkelijke outfit zijn geweest van zijn Etruskische evenknie. Misschien zijn er heel oude afbeeldingen, maar ik ken die niet. Wat overigens weinig zegt.

Etruskische tempels hadden vaak standbeelden ter ere van diverse Etruskische goden, en bovenstaande godheid is Apollo of, zoals de Etrusken hem noemden, Aplu. Zijn woeste kapsel duidt op de goddelijke inspiratie van de orakelgod; zijn zittende houding en iets naar rechts gewende hoofd zouden kunnen betekenen dat hij op het punt staat een voorspelling uit te spreken. Er is wel geopperd dat de keramist de sculptuur van de Griekse beeldhouwer Lysippos kende, en dat hij heeft gekeken naar het portret van Alexander de Grote.

Enfin. Het is gewoon mooi, ik wilde het u laten zien, het dateert uit de vroege derde eeuw v.Chr. en het is destijds niet lang zichtbaar geweest, want in 241 maakten de Romeinen Falerii met de grond gelijk.

[Dit was het 511e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]

#Aplu #Falerii #Hermes #Lysippos #MarcusFuriusCamillus #Mercurius #terracotta #TitusLivius #Turms

De evocatio van Koningin Juno

In het zuiden van het historische centrum van Rome ligt de heuvel Aventijn. Het is tegenwoordig een rustige woonwijk waar betrekkelijk weinig oudheidkundig bodemonderzoek is verricht. Het is echter zeker dat in de buurt van de huidige kerk van Santa Sabina (een van de mooiste kerken van Rome) de oudste tempel heeft gestaan voor de godin die de Romeinen Koningin Juno noemden. Van oorsprong was zij een Etruskische godin die Uni heette; ze gold als zuster en echtgenote van Aplu ofwel Apollo.

Dit heiligdom was aan deze godin beloofd door de Romeinse veldheer Marcus Furius Camillus, toen deze aan het begin van de vierde eeuw v.Chr. op het punt stond de Etruskische stad Veii in te nemen. De Romeinse geschiedschrijver Titus Livius heeft daarover het volgende te vertellen:

Toen trad de gezagvoerder, na de vogeltekenen te hebben waargenomen, naar buiten en gaf de soldaten de order zich te wapenen. “Onder uw leiding, Pythische Apollo,” sprak hij, “en bezield door uw goddelijke almacht, ga ik nu voorwaarts om de stad Veii te vernietigen; aan u wijd ik een tiende van de buit. En u, Koningin Juno, die nu in Veii woont, smeek ik om, wanneer wij hebben gezegevierd, met ons mee te gaan naar onze stad, die spoedig ook de uwe zal zijn en waar een tempel, uw verheven grootheid waardig, u zal ontvangen.”noot Livius 5.21.1-3; vert. F.H. van Katwijk-Knapp.

Dit gebed is een zogenaamde evocatio: de beschermgodin van de belegerde stad werd een betere tempel in het vooruitzicht gesteld en zo werd zij weggelokt naar de stad van de belegeraar. Het afstaan van een tiende van de buit aan de god Apollo in Delfi heeft er weinig mee van doen, maar het is interessant dat het gebeurde. De Romeinen lieten er een mengvat van maken, dat later nog te zien was in het Schathuis van de Massilioten.

Uni verhoorde Camillus’ bede en de Romeinen veroverden de stad:

Toen alle bezittingen van de mensen uit Veii waren weggehaald, maakten de Romeinen aanstalten om de eigendommen van de goden en de goden zelf te verwijderden, maar meer als vrome vereerders dan als rovers. Want er werden uit het hele leger jonge mannen uitgekozen, aan wie, nadat ze zich schoongewassen en in een wit gewaad gehuld hadden, de taak werd toevertrouwd Koningin Juno naar Rome over te brengen. Zij betraden eerbiedig de tempel en werden eerst door een heilige schroomweerhouden haar met de handen te beroeren, omdat volgens de Etruskische gewoonte slechts een priester uit een bepaalde familie haar mocht aanraken. Toen vroeg een van hen, uit goddelijke vervoering of om geestig te zijn: “Wilt u met ons meegaan naar Rome, Juno?”, waarop de anderen allemaal riepen dat de godin ja geknikt had. Later werd er nog bij verteld dat ze haar ook hadden horen zeggen dat ze mee wilde.

In elk geval vermelden de bronnen dat zij met werktuigen van geringe kracht van haar plaats is verwijderd, alsof ze zelf meewerkte, en dat ze licht en gemakkelijk te vervoeren was. Behouden kwam ze aan op de Aventijn, haar woning voor eeuwig, waarheen de gebeden van de Romeinse dictator haar hadden geroepen. Daar werd haar later een tempel gewijd door dezelfde Camillus die hem had beloofd.noot Livius 5.22.3-7; vert. F.H. van Katwijk-Knapp.

Het heiligdom is herbouwd ten tijde van keizer Augustus, maar wordt daarna niet meer genoemd in onze bronnen. Ik ben niet op de hoogte van archeologische resten van deze tempel, maar ik heb weleens gelezen dat de zuilen uit het heiligdom zijn gerecycled in de Santa Sabina. Dat kan best waar zijn. Ik weet het niet.

#Aplu #Aventijn #Delfi #evocatio #ItaliëInDeVierdeEeuwVChr_ #Juno #krater #MarcusFuriusCamillus #mengvat #Rome #SantaSabina #TitusLivius #Uni #Veii

Five major US higher-ed associations have written an open letter to Jay Bhattacharya, director of the #NIH, asking that he "direct the reinstatement of all grants that NIH has terminated under agency directives found by a federal court to be unlawful."
https://www.acenet.edu/Documents/Letter-NIH-Grants-072925.pdf

The letter is signed by the:
* Association of American Medical Colleges (#AAMC)
* Association of American Universities (#AAU)
* American Council on Education (#ACE)
* Association of Public and Land-Grant Universities (#APLU)
* Council on Governmental Relations (#COGR)

#Academia #DefendResearch #Funding #Medicine #Trump #TrumpVResearch #USPol #USPolitics
@academicchatter