Romeins Halder
Hercules in actie (Romeins Museum, Halder)Weinig musea zijn zo mooi gehuisvest als het piepkleine Romeinse museum in Halder: het ligt middenin een natuurgebied, als een bijgebouw van een landgoed dat in de zeventiende eeuw is aangelegd op een donk bij het Brabantse riviertje de Dommel. Aan de cour van het landhuis is een theehuis, waar het goed toeven is. Kortom: ideaal voor een fietstochtje.
Je denkt bij Romeins Nederland niet meteen aan het Brabantse platteland, hoewel er bij mijn weten al zeker veertig jaar systematisch onderzoek wordt gedaan, dat zich vooral richtte op grote landgoederen zoals Hoogeloon. Een bestaande boerderij is daar in de eerste twee eeuwen na Chr. uitgegroeid tot een buitenverblijf dat in Italië niet zou hebben misstaan. Er was zelfs een badhuis. Elders in Noord-Brabant zijn landelijke nederzettingen gedocumenteerd die meer het karakter hebben behouden van een IJzertijdnederzetting. Ook daar was de Romeinse nabijheid echter voelbaar.
Maar al vóór het zojuist genoemde onderzoek waren er gemotiveerde amateur-onderzoekers. Een daarvan was een katholieke geestelijke uit Sint-Michielsgestel, met de kloosternaam Celestinus, die belangstelling had voor archeologie en een collectie lokale vondsten bezat. Zo ontstond de documentatie van het Romeinse verleden van dit deel van Noord-Brabant. Paul Damen zaliger nagedachtenis, die het seminarie bezocht in Sint-Michielsgestel, vertelde me ooit eens dat tijdens zijn jeugd sporen van een Romeinse weg waren ontdekt, en ik vermoed dat hij dat van die pater Celestinus gehoord zal hebben.
De klei van de Dommel was bruikbaar voor pottenbakkers. Er zijn hier twee kleikuilen geïdentificeerd, een oven uit de tweede helft van de eerste eeuw na Chr., een half dozijn waterputten, enkele afvalkuilen en een Romeins brandgraf. De misbaksels die bij elke oven worden gevonden, bewijzen dat er minimaal één pottenbakker was die werkte op een draaischijf.
Hercules-inscriptie uit Ruimel (RMO, Leiden)Het museum toont ook een enorm voorraadvat, wat archeologen een dolium noemen. Even stroomopwaarts is in Ruimel een inscriptie (EDCS-11100861) gevonden ter ere van Hercules Magusanus – u mag zelf bedenken of dat een syncretisme is van een Romeinse en een lokale god of een lokale verschijningsvorm van de Mediterrane mannetjesputter. Het origineel is in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, maar Halder heeft een mooie replica.
Kortom, Romeins Halder was een rivierdorpje met wat pottenbakkersnijverheid. Dat die enige welvaart bracht, is gedocumenteerd met oranjerode terra sigillata. Het is vermoedelijk toeval dat het museum een stuk toont waarop Hercules is te zien (zie boven), die op het punt staat met zijn knots een tegenstander de kop in te slaan. Een museumstuk dat mijn aandacht trok, was een zegelring waarop twee kentauren of hippokampen staan afgebeeld.
Zegelring (Romeins Museum, Halder)Het museum is niet groot, eigenlijk maar één zaal met een stuk of tien vitrines. Een goede video introduceert de bezoeker tot dit deel van het Romeinse verleden. Het museum is niet altijd open, maar je kunt via de website een afspraak maken. Men maakt reclame met de slagzin “een klein museum met een groot verhaal”, en dat maakt men meer dan waar.
#Dommel #Halder #HerculesMagusanus #hippokamp #Hoogeloon #kentauren #keramiek #NoordBrabant #PaulDamen
