De moord op Rafiq Hariri

Rafiq Hariri

Morgen is het 14 februari en u kunt al raden over welke beroemde Romein er op deze Oudheidblog een stukje klaar staat. Ik vestig er vanavond echter de aandacht op dat het morgen twintig jaar geleden is dat in Beiroet een moordaanslag plaatsvond: Rafiq Hariri, voormalig premier van Libanon, liet daarbij het leven, samen met enkele leden van zijn lijfwacht en omstanders.

Premier

Hariri was geen heilige, maar wel een efficiënte politicus. Hij was geboren in Sidon – ik blogde er al eens over – en had in de jaren zeventig een vermogen verdiend bij diverse bouwprojecten in de Arabische wereld. Later, in 1989, was hij een van de architecten van de Ta’if-akkoorden geweest, die een einde maakten aan de Libanese Burgeroorlogen. Drie jaar later benoemde president Elias Hrawi hem tot premier.

Tot Hariri’s meest opvallende daden behoort de oprichting van Solidere, de Société libanaise pour le développement et la reconstruction. Die organisatie moest het zwaar geteisterde stadscentrum van Beiroet herbouwen. Wie daartoe werd onteigend, werd gecompenseerd met aandelen. Dat Hariri ook zelf aandelen bezat, was vanzelfsprekend aanleiding tot kritiek, en er zijn volop protesten geweest tegen Solidere. Zoals ik als schreef: hij was geen heilige. Het resultaat was in elk geval een stadscentrum met ietwat voorspelbare maar daarom niet minder prachtige moderne architectuur.

Nieuwbouw in Beiroet

Ondertussen waren de Syrische bezettingstroepen, die zich aan het begin van de Burgeroorlogen in Libanon hadden gevestigd, nog altijd in Libanon. In 2004 kwam het tot een stevige politieke crisis toen Syrië enorme druk uitoefende om de Libanese grondwet zó te veranderen dat president Émile Lahoud (de opvolger van Hrawi),  wat langer kon aanblijven. Hariri protesteerde en trad af. Enkele weken later, op 14 februari 2005, kwam hij om het leven bij een bomaanslag.

Wie vermoordde Rafiq Hariri?

De volgende maand is beslissend gebleken voor de geschiedenis van Libanon. De eerste vraag was, vanzelfsprekend, wie verantwoordelijk was. De Hezbollah wist zeker dat Israël erachter zat, maar de meerderheid van de Libanese bevolking was ervan overtuigd dat de Syrische president Bashar al-Assad opdracht had gegeven. Moord zou inderdaad niet beneden de Syriërs zijn geweest: in de volgende maanden werden diverse critici van de Syrische bezetting uit de weg geruimd, waaronder de journalist Samir Kassir.

In 2020 oordeelde het in Leidschendam verblijvende Speciaal Tribunaal, ingesteld door de Verenigde Naties en Libanon, echter dat Hezbollah-lid Salim Ayyash schuldig was aan de moord. De jury meende verder dat er geen bewijs was dat de leiding van Hezbollah of de Syrische regering betrokken waren geweest. Die conclusie dateert dus van vijf jaar geleden. Twintig jaar geleden ontbrak deze informatie.

De Cederrevolutie

In 2005 draaide spitste de discussie nog om Syrië. Op 8 maart was er een pro-Syrische demonstratie, waar Hezbollah-leider Hassan Nasrallah zich keerde tegen degenen die inmiddels het vertrek van de bezetters eisten. Zes dagen later, op 14 maart, demonstreerden een miljoen mensen tegen de Syrische aanwezigheid. De druzische leider Walid Jumblatt was een van de sprekers en riep op tot een intifada tegen Syrië. Soennitische en christelijke politici deden soortgelijke uitspraken en in de volgende weken kwam de leiding van deze coalitie in handen van Hariri’s zoon Saad, die enkele jaren later minister-president zou worden aan het hoofd van een regering van nationale eenheid.

De demonstranten op 8 en 14 maart stonden voor twee visies op de toekomst. Aan de ene kant stonden politici als Émile Lahoud en Hassan Nasrallah, die het land door Israël bedreigd achtten en steun zochten bij Syrië en Iran. Omdat Israël al in 2000 de laatste bezette gebieden in Zuid-Libanon had ontruimd, klonk dit niet overtuigend, zodat de andere visie kwam te domineren: dat Libanon zich moest oriënteren op Saoedi-Arabië, de Golfstaten en de welvarende landen in Europa en Amerika.

In de weken die volgden, won deze visie aan kracht bij de Libanese bevolking, die niet voor het eerst of laatst blijk gaf van haar revolutionair, democratisch potentieel. Syrië antwoordde, zoals gezegd, met aanslagen. Het waren achterhoedeacties, want al in april vertrokken de Syrische troepen. De bezetting had negenentwintig jaar geduurd. Libanezen spreken van de Cederrevolutie.

Het eerste graf van Hariri; inmiddels is er een nieuw monument.

Toen en nu

De vraag wat Libanon moet zijn, voorhoede in de strijd tegen Israël of brug tussen de Oriënt en het Westen, is jarenlang onbeantwoord gebleven. De laatste jaren had de Hezbollah, die nooit ontwapend is, echter erg veel invloed op de Libanese politiek. Zoals bekend heeft Israël de beweging eind vorig jaar militair een zó harde nederlaag toegebracht dat ze feitelijk lijkt te zijn uitgeschakeld. Dit temeer daar ook een einde is gekomen aan Assads regime in Syrië, een van Hezbollahs belangrijkste bondgenoten.

Inmiddels heeft het Libanese parlement, na een lange impasse, een president gekozen: Joseph Aoun. Er is sinds een paar dagen weer een kabinet. Van wat ik denk dat ik van het land begrijp, is dat kabinet goed van start gedaan, al realiseer ik me – zoals een bekend grapje luidt – dat als mensen denken Libanon te begrijpen, het hun vermoedelijk niet goed is uitgelegd. Dat de moord op Hariri een belangrijke gebeurtenis is geweest, zal echter niemand bestrijden.

#ÉmileLahoud #BasharAlAssad #Beiroet #Cederrevolutie #EliasHrawi #HassanNasrallah #Hezbollah #JosephAoun #Libanon #RafiqHariri #SaadHariri #SamirKassir #Solidere #TaIf #WalidJumblatt