2/2 🧵
De aansluiting bij de beschaafde wereld, een verenigd Europa, bracht democratie, een betere levenskwaliteit en echte vooruitgang. Vandaag probeert Rusland ons terug te sleuren in armoede en dictatuur. We moeten eensgezind blijven en alles beschermen wat we sinds die historische dag samen hebben opgebouwd 🇪🇺

#berlijnsemuur #valvandemuur #ddr #ussr #fallofcommunism #europeseunie #europe #europeanunion #democracy #freedom #eastgermany #reunification

Het Berlijngevoel

De foto hierboven was vergeeld en al beschadigd toen ik haar inscande. Het geeft niet dat het geen goede foto is, want het moment zelf staat me scherp voor de geest. Het was januari 1989, een kwart eeuw geleden. Een groep jonge mensen, vrijwel alleen en eigenlijk wat doelloos, in Berlijn, bij de Muur. En het is koud.

Er bestond tijdens de Koude Oorlog een bepaald “Berlijngevoel”. Het is moeilijk te definiëren, maar ik kan het aanwijzen. Het was het cynisme van The Spy Who Came in from the Cold, waarin alle menselijke waarden ondergeschikt waren gemaakt aan het politieke spel. Het was M. Het was de LP Berlin van Lou Reed, over al het verschrikkelijke wat mensen elkaar kunnen aandoen.

Het was de Luchtbrug, de Muur en Kennedy. Het was de B-kant van David Bowies’ Heroes, met Sense of Doubt, Moss Garden en Neuköln. Het was Wir Kindern vom Bahnhof Zoo. Het was kou, eenzaamheid, regen en doorgaan met wat je doet in de hoop dat het beter wordt. Kortom, het was een belegerde stad.

Maar het was niet alleen een deprimerend soort melancholie. Het was ook Bowie’s “Heroes”: het lied over de geliefden die bij de Muur even de cynische kilte kunnen overwinnen, just for one day. Wim Wenders verfilmde hetzelfde thema in Der Himmel über Berlin. Of Nina Hagen, die bezong hoe het was om vanuit de DDR te zijn wat er in West-Berlijn op TV was en aan wie het wel was toevertrouwd daar iets vrolijks en stapelgeks van te maken.

Het was toen, in januari 1989, niet voor het eerst dat ik bij Checkpoint Charlie langs de douane moest. Er was iets veranderd. Het jaar ervoor hadden de Vopo’s nog geprobeerd ons te intimideren, nu waren ze vriendelijk, zelfs behulpzaam. Er hing al in januari 1989, maanden voordat Gorbachev de gebeurtenissen in een stroomversnelling deed raken, iets in de Berliner Luft.

#Berlijn #BerlijnseLuchtbrug #BerlijnseMuur #DavidBowie #Duitsland #HimmelüberBerlin #TheSpyWhoCameInFromTheCold #vopo

Alternatieve geschiedenissen van Duitsland

Als ik zeg dat een stoplicht op rood staat, is dat de constatering van een eenvoudig feit. Zo’n feit krijgt betekenis als we bedenken dat het ook op groen kan staan. Met het verleden is het niet heel anders. We kunnen eerst vaststellen dat iets het geval is geweest en dat feit krijgt vervolgens betekenis als we de alternatieven overwegen.

Ongebeurde geschiedenissen van Duitsland

Afwegingen over wat niet is gebeurd, de Ungeschehene Geschichte, zijn in de historische analyse altijd impliciet aanwezig. Wie zegt dat iets een “historische gebeurtenis” is geweest, heeft overwogen dat het anders had kunnen gaan. “Het denken over wat potentieel ook mogelijk zou zijn geweest,” zoals de Duits-Israëlische historicus Dan Diner het verwoordt, “helpt ons de verleden werkelijkheid beter begrijpen.”

Daaraan wijdt het Deutsches Historisches Museum in Berlijn, ook wel bekend als het Zeughaus, momenteel een expositie. Onder de titel Roads Not Taken, oder: Es hätte auch anders kommen können lopen we door de afgelopen twee eeuwen Duitse geschiedenis. De opstelling is wat onoverzichtelijk, maar de inhoud is prima. De bezoeker gaat in vogelvlucht langs enkele gebeurtenissen uit de afgelopen twee eeuwen Duitse geschiedenis, waarbij eerst uitgebreid wordt getoond wat er feitelijk gebeurde en daarna de vraag wordt gesteld welke alternatieven er waren. Vaak is er ook een tekstbord waarop kort een alternatief wordt geschetst dat min of meer plausibel is.

De tentoonstelling loopt van 1989 terug richting negentiende eeuw. Soms zijn de alternatieven wat al te vaag: wat als Friedrich Wilhelm IV in 1849 de keizerkroon van Duitsland wél van de Nationale Vergadering in Frankfurt zou hebben aangenomen? Een echt antwoord is er niet. Soms vond ik de gepresenteerde alternatieven niet zo plausibel. Ik mag dan geen contemporanist zijn, maar ik denk dat rijkskanselier Heinrich Brüning nooit gekozen zou hebben voor een New Deal-achtig beleid. Áls hij dat zou hebben gedaan, is de verdere speculatie weer wél plausibel: de economie zou wat zijn aangetrokken. Maar of dat de NSDAP de pas zou hebben afgesneden? Ik betwijfel het. Haat is immuun voor goed beleid.

Militaire dictatuur als alternatief

Naarmate we dichter bij het heden komen, overtuigt de expositie meer. In 1933 zouden generaal Kurt von Hammerstein en rijkskanselier Kurt von Schleicher hebben kunnen verhinderen dat Hitler de macht in Duitsland kreeg. Dat zou de vestiging van een militaire bewind hebben betekend:

Was wäre gewesen, wenn von Hammerstein die Potsdamer Garnison in Bewegung gesetzt hätte, um gemeinsam mit von Schleicher die Machtübertragung an Hitler zu verhindern? Im Januar1933 stehen einander in Deutschland nicht Diktatur und Demokratie entgegen, sondern Diktatur und Diktatur: eine Diktatur des Militärs … oder der bald darauf etablierte nationalsozialistische Führerstaat.

Een ander moment waarop de geschiedenis van Duitsland een andere loop zou hebben kunnen krijgen is 1936, toen Hitler het Rijnland bezette. Hij gokte erop dat de Fransen en Britten niet zouden ingrijpen, en die gok pakte goed uit. Maar wat als Frankrijk, dat militair veel sterker was, wél zou hebben geïntervenieerd? Dan zou Hitler verder zwak hebben gestaan, en zou de militaire oppositie de macht hebben gegrepen. (Ik blogde al eerder over Ludwig Beck en de militaire oppositie.)

Stalin

Het gedeelde Duitsland was een van de fronten in de Koude Oorlog. De gewapende confrontatie die feitelijk plaatsvond in Korea, zou ook in Duitsland hebben kunnen plaatsvinden. De Blokkade van Berlijn kwam dicht in buurt. Wat als de Sovjet-Unie gewelddadig op de Luchtbrug hadden gereageerd?

Uiteraard komt Stalins vredesoffensief uit 1952, kort na de Luchtbrug aan de orde: de vraag of Stalin oprecht meende dat het beter zou zijn als een verenigd Duitsland neutraal tussen de westelijke en oostelijke invloedssferen zou liggen. Bondskanselier Konrad Adenauer legde het uit als een manoeuvre om de integratie van de Bondsrepubliek in de westerse wereld te verhinderen. Vermoedelijk had Adenauer gelijk, maar het zijn niet de geringsten die menen dat Stalin na de mislukking van de blokkade oprecht de-escalatie nastreefde.

En wat als Kennedy in 1961 op de bouw van de Muur zou hebben gereageerd door opdracht te geven die versperring weg te ruimen? Zouden de Sovjets dan niet hebben geantwoord met beschietingen? Zou het Warschaupact, superieur in conventionele wapens, dan niet vrij snel een Derde Wereldoorlog hebben gewonnen? Zouden de Amerikanen dan niet gedwongen zijn geweest de Bom te gooien?

Het einde van de Koude Oorlog

William Bundy toont in A Tangled Web (1998) aan dat de Détente van de jaren zeventig niet alleen kwam door de door Nixon en Kissinger geïnitieerde opening op China. Minstens even belangrijk was de Ostpolitik van Willy Brandt. Op de expositie wordt uit de doeken gedaan dat het een dubbeltje op z’n kant is geweest. Hij zou een vertrouwensstemming hebben kunnen verliezen, waarna Rainer Barzel bondskanselier zou zijn geweest en er geen Détente zou zijn geweest. Het trof me persoonlijk. Als de Koude Oorlog was opgelaaid, zou mijn dienstplicht immers géén tijdverspilling zijn geweest.

Uiteindelijk gaat Roads Not Taken natuurlijk vooral om de gebeurtenissen van het najaar van 1989: de hereniging van Duitsland. Het sleutelmoment was, volgens deze expositie, de beslissing van de DDR-leiders om geen geweld te gebruiken tegen protesterende burgers. Er was op dat moment echter een alternatief: vier maanden daarvoor had de Chinese communistische partij de protesten op het Plein van de Hemelse Vrede wél gewelddadig onderdrukt. Het is in Berlijn en Leipzig gelukkig niet zo geweest.

Ik was blij met deze expositie. Zeker, de gepresenteerde alternatieven overtuigen niet altijd. Als de brug bij Remagen was opgeblazen, was de geallieerde opmars weliswaar vertraagd, maar niet zó veel dat de oorlog in Duitsland beëindigd zou zijn door een atoomaanval. Maar doorgaans overtuigt de tentoonstelling. De bezoeker begrijpt dat geschiedenis niet one damn thing after another is, maar dat het anders had kunnen lopen en dat de toenmalige gebeurtenissen vormende werking op het heden uitoefenen. Roads Not Taken toont geen geschiedenis, maar geschiedvorsing.

***

Anders dan voor het Pergamonmuseum, dat binnenkort sluit, hoeft u zich voor de tentoonstelling Roads Not Taken niet te haasten. Die is nog tot en met 24 november 2024.

[Geschiedvorsing is een wetenschap. Een overzicht van vergelijkbare stukjes is daar.]

#AdolfHitler #Berlijn #BerlijnseLuchtbrug #BerlijnseMuur #BlokkadeVanBerlijn #DDR_ #DanDiner #Duitsland #FrankfurtAmMain #FriedrichWilhelmIV #HeinrichBrüning #HenryKissinger #JohnFKennedy #JosephStalin #KonradAdenauer #KurtVonHammerstein #KurtVonSchleicher #LudwigBeck #nationaleStaat #RichardNixon #UngescheheneGeschichte #WillyBrandt

Taigu – Rechtsstaatsrecessie voor boeddhisten

‘In de journalistiek ben je vrij om te denken wat je wilt en je eigen agenda te bepalen,’ verklaart oud-hoofdredacteur mr. Folkert Jensma van NRC Handelsblad zijn keuze voor het vak in een afscheidsinterview ter gelegenheid van zijn pensionering.

In een vrije, democratische rechtsstaat klopt het eerste lid van deze uitspraak misschien nog, maar het tweede allang niet meer. Wetenschappelijk onderzoek (voornamelijk in de Verenigde Staten)  heeft laten zien dat de meeste journalisten niet hun eigen agenda bepalen, maar die van hun redactiechefs uitvoeren. Nieuwsmedia zijn ook organisaties en organisaties kennen een hiërarchie die een belangenafweging maakt, bijvoorbeeld een commerciële.

Laat iemand bij NRC nu maar eens proberen zijn eigen agenda te bepalen als hij of zij artikelen van meer dan een volle pagina wil schrijven over onderwerpen van eigen keuze. Ooit adverteerde de krant met de reclameleuze “Onontkoombaar voor wie de nuance zoekt”. Niet meer in het internettijdperk.

Jensma laat zich in het interview nog een andere opmerkelijke uitspraak ontlokken. “Ik was op alles voorbereid, maar niet op een terugkeer naar de jaren dertig,” zegt hij, terugkijkend op de golf van optimisme die volgde op de val van de Berlijnse Muur in 1989 en het wankelen van westerse democratieën thans. Jongere mensen kijken vooruit naar de jaren dertig, wanneer wij onze klimaatdoelen gaan halen en het woningtekort is opgelost, maar Jensma kijkt terug.

Niemand weet wat de toekomst brengen gaat. Maar in het rapport ‘Aandacht voor de media’, uitgebracht in september van dit jaar door de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, wordt nieuw overheidsbeleid bepleit voor de waarborging van hun democratische functies. Het staat er, zonder greintje van besef van de mogelijke ironie. Zelfs Viktor Orbán kan het er niet mee oneens zijn.

Ondertussen verovert China stukje en beetje de wereldmarkten. Een haventerminal hier, een haventerminal daar. Elektrische auto voor elektrische auto. Zelfs smartphones van Chinese herkomst winnen in de Europese Unie marktaandeel.

De vraag is: wie bepaalt wat? Als wij allen als kikkers langzaam worden gekookt in een publieke opinie die steeds meer wordt gevormd door social media en hun anonieme algoritmes, wat kan dan regeringsbeleid voor de borging van de democratische functies van nieuwsmedia nog voor verschil maken? Hoe onafhankelijk zijn nieuwsmedia nog wanneer hun inkomsten mede worden beïnvloed door cookies en clicks?

Natuurlijk, niet het Boeddhistisch Dagblad. Wat een geruststelling voor boeddhisten. Maar één ding: de geschiedenis door hebben boeddhisten zich vrijwel nooit druk gemaakt over democratische governance. Integendeel, boeddhisten hebben met hun mooie waardes altijd behoord tot de grootste kontlikkers van het wereldlijk gezag. Dus nu de “rechtsstaatsrecessie” (Jensma) is ingezet, worden boeddhisten met de andere kikkers in de grote maatschappelijke kookpan mee geleidelijk op temperatuur gebracht.

Zullen boeddhisten ooit berouwvol reflecteren op hun naaar binnen gekeerde, anti-sociale houding toen het telde? De geschiedenis stemt weinig hoopvol over het antwoord op deze vraag.

#AandachtVoorDeMedia_ #BerlijnseMuur #China #democratischeRechtsstaat #kontlikkers #vrije

Vandaag 35 jaar geleden viel de #BerlijnseMuur Gedenken en koesteren. Vrijheidsidealen en strijd voor democratie bindt ons allen, dat mag je blijven hopen. Autocraten en kleptocraten lijken de wind mee te hebben. Uiteindelijk overwint de mens die op zoek is naar soevereiniteit en rechtsstatelijke ruimte. Ondanks alles……Dat bleek in Berlijn. ( foto: bult.net 9 november 1989 )

𝗛𝗮𝗻𝘀 𝗠𝗼𝗱𝗿𝗼𝘄, 𝗹𝗮𝗮𝘁𝘀𝘁𝗲 𝗰𝗼𝗺𝗺𝘂𝗻𝗶𝘀𝘁𝗶𝘀𝗰𝗵𝗲 𝗽𝗿𝗲𝗺𝗶𝗲𝗿 𝘃𝗮𝗻 𝗱𝗲 𝗗𝗗𝗥, 𝗼𝘃𝗲𝗿𝗹𝗲𝗱𝗲𝗻

Hans Modrow, de laatste communistische premier van de DDR, is op 95-jarige leeftijd overleden. Vier dagen na de val van de Berlijnse Muur op 9 november 1989 was hij door de SED (Sozialistische Einheitspartei Deutschlands) tot premier benoemd, in de hoop dat hij hij de partij ging vernieuwen en het land een nieuwe toekomst zou geven.

https://nos.nl/l/2463371 #nieuws #nos #DDR #BerlijnseMuur #SED

Wauw! Wat een prachtige aflevering was dat weer op NPO 2, Joanna Lumley in Berlijn. Dank! #omroepmax 
#Berlijn #Berlin #BerlijnseMuur #JoannaLumley #NPO2

TVtip, zometeen 20.33 uur op NPO 2, Joanna Lumley in Berlijn. In mijn geliefde Duitsland. Vlak voor kerst waren we nog met 120 scholieren van het Erasmus op de kerstmarkten in Berlijn en op vele andere historische plekken. Een pracht stad is het!

#Berlijn #Berlin #BerlijnseMuur #CheckpointCharlie #bratwurst #fernsehturm #Sachsenhausen #Oranienburg #deutschland #duitsland #hauptstadt #heimat #tvtip #JoannaLumley #NPO2

Freundliche Gruße von der #Weihnachtsmarkt auf der #Alexanderplatz in #Berlin. Wir sind mit eine große Gruppe Schüler und Lehrer von meiner Schule #HetErasmus in der Deutsche Hauptstadt.

#Berlijn #BerlijnseMuur #CheckpointCharlie #Weihnachtspyramide #glühwein #bratwurst #fernsehturm #konzentrationslager #Sachsenhausen #Oranienburg #deutschland

Goedemorgen Tootsies, geniet van een fijne #woensdag. Het is trouwens exact 33 jaar geleden dat de #berlijnsemuur viel. En het is daarom #worldfreedomday, internationale dag tegen fascisme en antisemitisme.