Ղամիշլիից հայացք դեպի հյուսիս. քրդական երկրորդ ինքնավարությունը գոյատևել կարո՞ղ է

Վիգէն Չըթըրեան

Ղամիշլիում քրդերի առաջնորդների միջև թեժ բանավեճ է ընթանում Թուրքիայի հետ հետագա հարաբերությունների վերաբերյալ այն բանից հետո, երբ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը սպառնաց կրկին ներխուժել Սիրիայի հյուսիս-արևելք: Թեև ներկայում թուրքական մոտալուտ ներխուժման մասին ահազանգ չկա, մտահոգիչ գլխավոր հարցը մնում է՝ ինչ անել, եթե ամերիկյան ուժերը դուրս գան Սիրիայից:

Ղամիշլիում թուրքական ներկայությունը զգացվում է ամենուր: Քաղաքի հյուսիսային թաղամասերից կարելի է տեսնել սահմանի մյուս կողմում գտնվող Նուսայբին քաղաքի շենքերը։ Քաղաքը սահմանից բաժանում է վերջերս կառուցված երկար պատը, որը սահմանապահների ու զինվորական հենակետերի հսկողության տակ է։ Գիշերը մայրուղով ճանապարհորդելիս պարզ երևում է թուրքական կողմը՝ լուսավորված փողոցային պայծառ լույսերով։ Ղամիշլիի միջով հոսող Ջաղջաղ գետի ջրերը մուգ են ու գարշահոտ։ Ինձ ուղեկցողը բացատրում է, որ Թուրքիան փակել է քաղցրահամ ջրերի հոսքը և բաց է թողնում միայն քաղաքների օգտագործած ջրերը: Քաղաքի հյուսիսային հատվածում գտնվող սահմանային անցակետը գտնվում է նախագահ Բաշար Ասադին հավատարիմ սիրիացի զինվորների հսկողության տակ, իսկ թուրքական կողմից սահմանը շարունակում է փակ մնալ։

Հիմնականում քրդաբնակ Հյուսիսային և Արևելյան Սիրիայի Ինքնավար Վարչակազմի գլխավոր մտահոգությունը անվտանգությունն է. թուրքական անօդաչու թռչող սարքերը պարբերաբար թռիչքներ են գործում այստեղ, նաև շարունակական սպառնալիքներ են հնչում քուրդ զինյալների դեմ հետագա ռազմական գործողությունների մասին, որոնց Թուրքիան համարում է «Քրդական աշխատավորական կուսակցության» կամ PKK-ի շարունակությունը։

Հյուսիսային և Արևելյան Սիրիայի Ինքնավար Վարչակազմը առավել կայուն և բարգավաճ շրջաններից մեկն է այս ողբերգական երկրում՝ Սիրիայում։ Սիրիայում ապստամբությունից և սիրիական ռեժիմի ուժերի դուրսբերումից հետո այն անցել է քրդական զինված խմբավորումների վերահսկողության տակ: «2011-ի երկրորդ կեսն էր, սիրիական ապստամբությունը թափ էր առնում, իսկ Ասադի ռեժիմը ցանկանում էր հետ քաշվել քրդական շրջաններից և շրջանի վերահսկողությունը փոխանցել տեղի քրդական խմբավորումներին»,- ասում է քրդական «​Խաղաղություն և ժողովրդավարություն» կուսակցության առաջնորդ Ահմադ Սուլեյմանը։ Սակայն Սիրիայում քրդական ուժերը այն ժամանակ կարծում էին, որ Ասադին մի քանի ամսից կտապալեն, և հրաժարվեցին նրա հետ բանակցել։ Առաջացած բացը լրացվեց, երբ Իրաքի լեռներից PKK-ի զինյալները եկան և կարողացան իրենց վերահսկողությունը հաստատել այստեղ: Նրանց մեջ էր Մազլում Աբդին՝ Սիրիայի հյուսիս-արևելքի ներկայիս ռազմական ղեկավարը։ Նրանք ստեղծեցին «Ժողովրդական պաշտպանության ստորաբաժանումներ» կամ YPG-ի խմբավորումները, իսկ քաղաքական հսկողությունը անցավ «Ժողովրդավարական միություն» կուսակցությանը, որը քաղաքական կազմավորում է և PKK-ի ու նրա առաջնորդ Աբդուլլահ Օջալանի գաղափարական ազդեցության տակ է ստեղծվել:

«Ժողովրդական պաշտպանության ստորաբաժանումները» կատաղի մարտեր էր վարում «Իսլամական պետության» (ԴԱԻՇ) դեմ․ Քոբանիի ճակատամարտը (2014) դարձավ դրա գագաթնակետը, ինչը պայմաններ ստեղծեց քուրդ զինյալների և ԱՄՆ-ի զինուժի միջև ռազմական դաշինքի համար: Հենց այդ ժամանակ ԱՄՆ-ը լքեց «Սիրիայի ազատ բանակը» և ռազմական դաշինք կնքեց «Ժողովրդական պաշտպանության ստորաբաժանումների» հետ։ Քոբանին առաջին ռազմական հաղթանակն էր ԴԱԻՇ-ի դեմ, որը սպառնում էր տարածաշրջանային և միջազգային անվտանգությանը: Այս դաշինքն ավելի հեռուն գնաց, երբ ԱՄՆ-ը քուրդ մարտիկներին խնդրեց հետևակի դեր կատարել ԴԱԻՇ-ի դեմ պայքարում, որպեսզի ազատագրեն Ռաքքան՝ «խալիֆայության» մայրաքաղաքը, Դեր Զորը և մինչև ԴԱԻՇ-ի պաշտպանական գծի վերջին հենակետը Բաղուզում: Դրանք այլևս ոչ թե քրդական, այլ արաբաբնակ շրջաններ էին: ԱՄՆ-ի հովանու ներքո ստեղծվեց քրդական-արաբական ուժերի դաշինք, որը հայտնի է որպես «Սիրիայի դեմոկրատական ուժեր»։ Այսօր դաշինքի իշխանությունը տարածվում է 50 000 ք/կմ տարածքի վրա, որտեղ երեք միլիոն մարդ է ապրում և որոնց մեծամասնությունը էթնիկ արաբներ են։ Թեև քրդական ուժերը ի սկզբանե ստեղծել էին «Ռոջավա» կամ «Արևմտյան Քրդստան» տերմինը, քաղաքական այս նոր միավորի համար այժմ նրանք ավելի չեզոք անուն են ընտրել՝ «Հյուսիսային և Արևելյան Սիրիա»: Այս կերպ Մերձավոր Արևելքում ձևավորվեց քրդական երկրորդ ինքնավարությունը։

Ջազիրան (կամ «կղզի», Եփրատ և Տիգրիս գետերի միջև ընկած շրջան) Սիրիայի հացահատիկի արտադրության մեծ մասն ապահովող շրջանն է։ Այստեղ են նաև սիրիական նավթի պաշարների 90%-ը և գազի պաշարների կեսը: Սա կարող է լինել այն բազմաթիվ պատճառներից մեկը, որ Ասադի ռեժիմը մերժում է Հյուսիսային և Արևելյան Սիրիայի Ինքնավար Վարչակազմի հետ որևէ քաղաքական բանավեճ։ Ակնհայտ է, որ երկրի հյուսիս-արևելքը «օգտակար Սիրիայի» մի մասն է, որը վարչակարգը ցանկանում է վերականգնել, քանի որ այն նախկինում կարևոր աղբյուր էր պետական գանձարանը լցնելու համար:

Երբ անցնում ենք քաղաքի կենտրոնում գտնվող սիրիական ռեժիմի անցակետերի կողքով, վարորդս զգուշացնում է չնկարահանել, քանի որ մեզ կարող են կանգնեցնել և հարցաքննել։ Սիրիական վարչակարգը դեռ ներկայություն ունի Ղամիշլիում․ այնտեղ պահպանվում են կառավարական որոշ շենքեր, որոնք հայտնի են որպես «անվտանգության քառակուսի»: Ղամիշլիի օդանավակայանը, որը գտնվում է քաղաքից հարավ-արևմուտք, նույնպես գտնվում է սիրիական ռեժիմի վերահսկողության տակ։ Քրդական ուժերի և ռեժիմին հավատարիմ ուժերի հարաբերությունները միշտ չէ, որ հարթ են։ 2022-ի ապրիլին «Սիրիայի դեմոկրատական ուժերը» շրջափակման մեջ առավ ռեժիմի ուժերին և նրանցից խլեց որոշ շենքեր՝ ի պատասխան Հալեպի քրդական մեծամասնություն ունեցող Շեյխ Մակսուդ արվարձանի նկատմամբ ռեժիմի շրջափակման:

«Դամասկոսի հետ բանակցություններ չկան,- ասում է Աբդուլքարիմ Օմարը՝ Հյուսիսային և Արևելյան Սիրիայի Ինքնավար Վարչակազմի դե ֆակտո արտաքին գործերի նախարարը,- միայն ռուս միջնորդների միջոցով շփումներ։ Վարչախումբը կարծում է, թե դեռ 2011 թվականն է, ուզում են հերթական անգամ վերարտադրել իրենց ամբողջական գերիշխանությունը»։

Օտարերկրյա զորքեր՝ ռուսներ և ամերիկացիներ

Ի՞նչ ապագա է սպասվում Հյուսիսային և Արևելյան Սիրիայի Ինքնավար Վարչակազմին, որը սեղմված է հարավում՝ ռեժիմի ուժերի, իսկ հյուսիսում՝ թշնամական Թուրքիայի միջև: Առայժմ տարածաշրջանը վայելում է ամերիկյան պաշտպանությունը, քանի որ ԱՄՆ նախկին նախագահ Դոնալդ Թրամփի կողմից զորքերի դուրսբերման հրամանից հետո այստեղ մոտ 900 ամերիկացի զինծառայող է մնացել։ Նրանք գտնվում են այդ տարածքում տեղակայված բազմաթիվ հենակետերում և պարբերաբար պարեկային ծառայություն են տանում տարածքի գլխավոր ճանապարհներին: Բայց կան նաև ռուսական զորքեր, որոնք տեղակայված են տարածաշրջանում․ այդպիսի մի փոքր բազա տեսա Ամուդա քաղաքում: Այնուամենայնիվ, թուրք ղեկավարները պարբերաբար կրկնել են Սիրիայի հյուսիսում 30 կմ խորությամբ անվտանգության գոտի ստեղծելու իրենց ծրագրերի մասին և արդեն հարձակվել ու գրավել են մի մեծ հատված, որը Աֆրինից ձգվում է մինչև Ռաս ալ-Այն։ Եթե ամերիկացի զինվորները մնան, ապա թվում է, թե թուրքական ռազմական գործողությունները կսահմանափակվեն քուրդ զինյալների դեմ օդային հազվադեպ հարվածներով։

Բայց ի՞նչ կլինի Հյուսիսային և Արևելյան Սիրիայի Ինքնավար Վարչակազմի հետ, երբ ամերիկացիները հեռանան։ «Մենք երբեք չենք խզել մեր հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ՝ չնայած ԱՄՆ-ի հետ մեր ռազմական դաշինքին,- ասում է Աբդուլքարիմ Օմարը։- Ռուսական ռազմական ներկայությունը խորհրդանշական է, բայց կարևոր»: Այժմ Ուկրաինայի պատերազմի ֆոնին ռուսական ներկայությունը Սիրիայում թուլացել է, և ամեն դեպքում ԱՄՆ-ն է, որ ապահովում է հյուսիսարևելյան Սիրիայի անվտանգությունը։

Ղամիշլի, Սիրիա, 14 սեպտեմբեր, 2020․ Ռուսական ռազմական մեքենաները ճանապարհին։ Ռուսաստանը 30 մեքենաներով նոր ռազմական և նյութատեխնիկական ամրացում է կատարում Ղամիշլիի իր ռազմական կետերում։ (Լուսանկարը՝ Սամեր Ուվեյդի/Անադոլու գործակալության՝ Getty Images-ի միջոցով)

Ղամիշլիի քուրդ քաղաքական գործիչներին կարելի է բաժանել երկու խմբի։ Կան մարդիկ, որոնք կարծում են, որ Թուրքիայի վերջնական նպատակն է վերացնել Սիրիայի հյուսիսում քրդական քաղաքական կազմակերպված միավորի ներկայությունը։ Իրենց զրույցներում նրանք մեզ հիշեցնում են Աֆրինի՝ Սիրիայի ամենաարևմտյան քրդաբնակ շրջանի ճակատագիրը, որը հարձակման է ենթարկվել թուրքական բանակի կողմից և գրավվել 2018-ի սկզբին։ Ըստ նրանց, այժմ այնտեղ 97% բնիկ քուրդ բնակչությունից մնացել է 20%-ը միայն, մնացածները ստիպված են եղել ապաստան փնտրել` փախչելով իսլամիստական խմբավորումների բռնություններից: Դրանից հետո տեղի է ունեցել երկրորդ հարձակումը Ռաս ալ-Այն և Թել Աբյադ քաղաքների վրա։ Նման հեռանկարի պարագայում դժվար է պատկերացնել այլ բան, քան գոյութենական պայքարը։

«Թուրքիան հետևողական է իր պահանջի հարցում, նրանք ցանկանում են հասնել մինչև Ռաքքա»,- ասում է Սալեհ Մուսլիմը՝ «Ժողովրդավարական միություն» կուսակցության նախկին համանախագահը: Մենք նստած ենք հանգստյան մի հին համալիրում, ներկայիս ամերիկյան ավիաբազայի կողքին, որտեղ մեր քննարկումն ընդհատվում է ուղղաթիռների աղմուկից։ Հյուսիսային և Արևելյան Սիրիայի Ինքնավար Վարչակազմի և Թուրքիայի հարաբերությունների վերաբերյալ նրա տեսակետը մռայլ է։ Այնուամենայնիվ, 2013-2015 թթ․ նա երեք անգամ այցելել է Ստամբուլ՝ Թուրքիայի ղեկավարության հետ բանակցելու համար։ Այս փաստը ընդգծում է գոյաբանական մտավախությունները, իսկ քաղաքական կարգավորումը դարձնում է հնարավոր։ 2013-ին թուրքական բանակի և PKK-ի քուրդ պարտիզանների միջև հրադադարի համաձայնագիր կնքվեց, և Անկարայի և PKK-ի ղեկավարության միջև քաղաքական քննարկումներ եղան։ Սա դրական անդրադարձավ Սիրիայի և Թուրքիայի քրդերի վրա։ Ի՞նչը սխալ գնաց հետո:

«Քոբանիի ճակատամարտը բեկումնային կետն էր,- ասում է Սալեհ Մուսլիմը։- Նույնիսկ մարտի ժամանակ մենք շփումներ ենք ունեցել Թուրքիայի հետ։ Շփումները դադարեցվել են ԴԱԻՇ-ի ջախջախումից հետո։ Նրանց նախագիծն այն էր, որ ԴԱԻՇ-ը կգրավի Քոբանին և ճանապարհ կբացի թուրքական միջամտության համար, որպեսզի նրանք վերահսկողություն սահմանեն Սիրիայի հյուսիսի մի հատվածի նկատմամբ, ինչպես Ջարաբուլուսում արեցին»: Թուրքիայում վերսկսվել են մեկուկես միլիոն սիրիացի փախստականներին հյուսիսային Սիրիա ուղարկելու մասին խոսակցությունները։ Սալեհ Մուսլիմն ասում է, որ դրանով «Թուրքիան այժմ իրականացնում է «արաբական գոտու» նախագիծը Սիրիայի հյուսիսում», որը Բաասի ժամանակաշրջանի նախագիծ է, երբ «արաբացման» քաղաքականության շրջանակում էթնիկ արաբներին վերաբնակեցնում էին շրջաններում, որտեղ բնակչության մեծամասնությունը քրդեր էին։

Նասեր Հաջ Մանսուրը Հետազոտությունների և երկխոսության սիրիական կենտրոնի տնօրենն է: Նա քաջատեղյակ է քուրդ-թուրքական հարաբերություններին, ծանոթ է քրդական ղեկավարության մտածելակերպին։ «Վերջին տարիներին միացյալ Քրդստանի գաղափարը սկսեց քայքայվել,- Ղամիշլիի իր գրասենյակում ինձ հետ զրույցում ասում է նա։- Դա քուրդ առաջնորդներին ավելի իրատես դարձրեց հնարավոր քաղաքական փոփոխությունների վերաբերյալ այն պետության ներսում, որում նրանք ապրում են»: Նա ասում է, որ Հյուսիսարևելյան Սիրիայում այսօր հակասական իրավիճակ է. այն գտնվում է քրդերի քաղաքական և ռազմական գերիշխանության ներքո, սակայն տարածաշրջանն այսօր բնակեցված է մեծամասամբ արաբներով։ «Քրդերը չեն ունենա անկախ պետություն [Սիրիայում], բայց եկեք մտածենք, թե ինչպես հասնել կայունության՝ շարունակական պատերազմի փոխարեն»: Այնուհետև նա անակնկալ կերպով ավելացնում է. «PKK-ի ղեկավարներն ասում են՝ եթե Թուրքիան լուծի քրդական խնդիրը, նա կդառնա գերիշխող ուժը ողջ Մերձավոր Արևելքում»։ Բայց հարց է ծագում. «Թուրքիան պատրա՞ստ է ինչ-որ բան տալ քրդերին, թե՞ ոչ»:

Հասաքայի բանտի վրա ԴԱԻՇ-ի հարձակումը, որը սկսվեց հունվարի 20-ին և տևեց տասը օր, ևս մեկ անգամ հիշեցրեց Սիրիայի արևելյան անապատում առկա վտանգների մասին։ Դրա համար շատ թանկ գին վճարվեց․ հարձակման ժամանակ զոհվեց «Սիրիայի դեմոկրատական ուժեր»-ի 154 մարտիկ, որոնց մեծ մասը բանտապահներ էին, ինչպես նաև ԴԱԻՇ-ի մի քանի հարյուր գրոհայիններ և բանտարկյալներ: Այնուամենայնիվ, այս հարձակումը քաղաքականապես ամրապնդեց քրդերի գլխավորած «Սիրիայի դեմոկրատական ուժեր»-ի կարևորությունը արևմտյան տերությունների աչքերում՝ ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ։

Առայժմ ո՛չ քաղաքական երկխոսություն է ընթանում Ինքնավար Վարչակազմի և նրան շրջապատող երկու հիմնական ուժերի՝ Դամասկոսի և Անկարայի միջև, ո՛չ էլ ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի նման «մեծ տերությունները» այնպիսի վիճակում են, որը նրանց թույլ կտա այլ բան, քան համակեցություն մասնատված ու ավերված մի երկրում։ Քանի որ քաղաքականությունը չի կարողանում լուծել այդ հսկայական խնդիրները, տեղ է բացվել ռազմական գործողությունների, հարձակումների և հակագրոհների համար՝ որպես կորցրած ժամանակը լրացնելու միակ այլընտրանք:

Վիգէն Չըթըրեանը դասավանդում է պատմություն և միջազգային հարաբերություններ Ժնևի համալսարանում և Ժնևի Վեբսթեր համալսարանում։ Չըթըրեանը բազմաթիվ գրքերի և հոդվածների հեղինակ է։

The post Ղամիշլիից հայացք դեպի հյուսիս. քրդական երկրորդ ինքնավարությունը գոյատևել կարո՞ղ է appeared first on CIVILNET.

#թոփ #լրահոս #սիրիա #տարածաշրջան #վիգենչեթերյանսիրիաղամիշլի #վիգէնչըթըրեանղամիշլիսիրիա

«Իշխանությունը երկնային մանանա է մատուցում՝ ճանապարհները բացվեն՝ լավ կապրենք․ սուտ է»․ Արման Աբովյան

#լուրեր #քաղաքական #ադրբեջան #գեղարքունիք #թուրքիա #իրան #շուշի #ռդ #սիրիա #սյունիք #տավուշ

«Հայաստանէն դուրս հայը չի կրնար յաւերժ ապրիլ, մեր ազգային ապահովութիւնը հոս է»․ զրոյց բժիշկ Գրիգոր Տարագճեանին հետ

_Բժիշկ Գրիգոր Տարագճեան ծնած է Հալէպ, 1946-ին: Պէյրութի Ամերիկեան համալսարանէն վկայուած է որպէս գիտութեանց պսակադիր: Քաղաքացիական պատերազմի պատճառաւ հեռացած է Լիբանանէն, եկած է Հայաստան, ուր ուսանած է 1974-էն 1983: Դարձած է մասնագէտ սրտաբան: Վերադարձած է Հալէպ, ուր իր մասնագիտութեամբ մեծապէս օգտակար դարձած է բոլոր հալէպցիներուն: Գաղութին մէջ ունեցած է գործօն հասարակական կեանք: 2012 թուականին հաստատուած է Երեւան: Բժիշկ Տարագճեան տնօրէնն է Հ.Բ.Ը.Միութեան «Գլօտիա Նազարեան» բժշկական կեդրոնին: _

Սիվիլնէթ -Տոքթոր, դուք որպէս բժիշկ երկար ատենէ ի վեր կը վարէք Հ.Բ.Ը. Միութեան «Գլօտիա Նազարեան» բժշկական կեդրոնին տնօրէնութիւնը: Ի՞նչ է Ձեր առաքելութիւնը:

Տարագճեան - 2012-ին եւ 2013ին մեծ թիւով սուրիահայեր ներգաղթեցին Հայաստան: Բնականաբար անոնց մէջ հիւանդացողներ կ'ըլլային: Հիւանդները մեծ դժուարութիւն կ'ունենային, լաւ չէին կրնար հասկնալ-հասկցուիլ տեղի փոլիքլինաքերուն հետ, դեղերու պէտք ունէին, նոյնիսկ կը դժուարանային սուրիական դեղերը փոխարինել հոս գտնուածներով: Չորս սուրիահայ մասնագէտ բժիշկներ քով-քովի եկանք, Կանացի հիւանդութիւններու մասնագէտ Մերուժան Քիրիշեանը, ակնաբոյժ Մակի Քէշիշեանը, մանկաբոյժ Ժան Պէշլեանը եւ ես որպէս սրտաբան: Ժանին միջոցաւ դիմեցինք Հ.Բ.Ը.Միութեան, որ սիրով մեզի տեղ յատկացուց «Ալէք Մանուկեան» իր կեդրոնին մէջ: Մինչեւ 2017 թուական հոն ամէն կերպ, անվճար, բուժեցինք սուրիահայ հիւանդները: Մենք կամաւոր կերպով կ'աշխատէինք, առանց նիւթական որեւէ ակնկալիքի: 2017-ին Հ.Բ.Ը.Միութիւնը մեզի յատուկ քլինիք մը յատկացուց Քանաքեռի Վահէ Կարապետեան կեդրոնէն ներս, ուր եւ կը գործենք մինչեւ այսօր, սպասարկելով նաեւ Պէյրութէ պայթիւնէն ետք Լիբանանէն ներգաղթածներուն: Պէտք է նշեմ, որ «Սիրիահայերի հիմնախնդիրները կարգաւորող Կեդրոն»ի նախագահ Լենա Հալլաճեանն ալ մեծ դեր ունեցաւ մեր յաջողութեան մէջ: Այժմ մեր կեդրոնը ունի վեց մասնագիտութեան տէր բժիշկներ՝ ներքին, աչքի, կանացի, մանկական, քիթ-կոկորդի եւ սրտի: հարկ եղած դեղերը մեզի կը տրամադրեն ՄԱԿ-ի Mission Armenia-ն, Հ.Բ.Ը.Միութիւնը, ամերիկեան բարեսիրական հաստատութիւններ, վիրահատութեան պարագային հիւանդներուն նիւթապէս կ'օգնեն Բարեգործականը եւ Աւետարանչականը, մինչեւ հիմա կը գործակցինք Իզմիրլեան հիւանդանոցին հետ, այս համագործակցութիւնը սակայն պիտի դադրի յառաջիկայ Յունիսին: Մեր մանկաբոյժ Ժան Պէշլեանի ցաւալի մահէն ետք իր հարազատները հիմնեցին ֆոնտ մը, զոր դրին մեր տրամադրութեան տակ: Այդ ֆոնտին միջոցաւ մեր հիւանդներուն կ'օգնենք հոգալու իրենց հիւանդութիւններու յայտնաբերման ծախսերը:

Մեր միջնորդութեամբ, պետութիւնն ալ կ'օգնէ մեր հիւանդներուն, որոնք վիրահատութեան կ'ենթարկուին պետական պատուէրով՝ անվճար:

2017-էն մինչեւ 2022, մեր մօտ թղթածրար ունեցող եւ մեր կեդրոնի ծառայութիւններէն կանոնաւորապէս օգտուող հիւանդներուն թիւն է 3926: Ասոնց կողքին ունեցած ենք 23270 այցելու հիւանդներ: Ցարդ դեղ յատկացուցած ենք 20590 հիւանդներու: Կեդրոնի բոլոր բժիշկները Երեւան ուսանած մասնագէտ բժիշկներ են, միայն քիթ-կոկորդի մասնագէտ բժիշկը հայաստանցի է:

Նշեմ, որ 2017 թուականէն սկսեալ կեդրոնի բոլոր աշխատողները կը վարձատրուին Հ.Բ.Ը.Միութեան կողմէ:

Սիվիլնէթ -Դուք, որպէս Մարաշի Հայրենակցական Միութեան ատենապետ, Հալէպահայ կեանքին մէջ կարեւոր դեր ունեցած էք, այսօր ալ, հեռուէն կը ղեկավարէք այդ միութիւնը եւ, վստահ եմ, մօտէն կը հետաքրքրուիք հալէպահայութեամբ, ի՞նչ կը կարծէք, հալէպահայ գաղութը պիտի պահէ իր գոյութիւնը:

Տարագճեան -Ինչպէս հալէպահայ բոլոր միութիւններուն, այնպէս ալ մեր միութեան անդամներուն մեծ մասը արդէն արտագաղթած է, Հալէպ մնացողները մեծ դժուարութեան մէջ են: Մենք 65-70 սան ունէինք, որոնց դպրոցական ծախսերը կը հոգայինք. Մենք նիւթական եկամուտ ունէինք, մեր միութեան ճաշարանն ու շէնքի գրասենեակները հասութաբեր էին: Հիմա շէնքէն եկամուտ գրեթէ չունինք, 10 տոկոսի իջաւ մեր եկամուտը: Սուրիական դրամը արժեզրկուած է. ցաւոք, մենք ի վիճակի չենք մեր սաները պահելու: Ներկայիս սկաուտներ ունինք, որոնց ծախսերը դուրսի մեր հայրենակիցները կը հոգան, միութիւնն ու իր մշակութային ակումբ «Գերմանիկ-Վասպուրական»ը անհրաժեշտ ծախսեր ունին, զորս դարձեալ մենք դուրսէն կը հոգանք: Տեղ մը պիտի գայ, երբ, ուզենք ալ, պիտի չկրնանք անհրաժեշտ բոլոր օգնութիւնները կատարել: Որքան ալ ցաալի ըլլայ, պէտք է ընդունինք իրականութիւնը, մեր միութիւնը կամաց կամաց պիտի փլի: Չեմ ուզեր ըսել, որ նոյնն է վիճակը հալէպահայ բոլոր միութիւններուն: Աւելի գէշ վիճակի մէջ կը գտնուին մեր գաղութի բոլոր զաւակները: Մեր ապագան հոն լաւ չեմ տեսներ:

Սիվիլնէթ -Ինչպէ՞ս կը բնութաքրէք Հայաստան հաստատուած սուրիահայերուն կացութիւնը, կրցա՞ծ են շաղուիլ Հայաստանեան հասարակութեան հետ, ի՞նչ խնդիրներ եւ դժուարութիւններ ունին: Ի՞նչ խորհուրդ կու տաք հոս ապրող սփիւռքահայերուն:

Տարագճեան -Ի պատիւ մեզի, հպարտութեամբ կ'արձանագրեմ, որ սուրիահայ ոչ մէկ մուրացկան կրնաք գտնել Հայաստանի մէջ: Անշուշտ օգնութիւններ շատ շատերը կը ստանան, պետութենէն թոշակ ալ կը ստանան մեր տարեցները, որոնց հիմնական մտահոգութիւնը տան վարձքն է. բարեբախտաբար Բարեգործականը, Աւետարանչականը եւ այլ կազմակերպութիւններ օգնութեան ձեռք կ'երկարեն անոնց: Մենք աշխատասէր ժողովուրդ ենք, մեր երիտասարդները խելացի են, շուտ համակերպեցան տեղական կեանքին, անոնցմէ շատեր կ'ուսանին եւ կ'աշխատին. Համալսարանաւարտներուն մէջ յաջողութիւն գտնողներուն թիւը քիչ չէ: Արհեստաւորները մեծ վստահութիւն կը վայելեն շնորհիւ իրենց աշխատասիրութեան, վարպետութեան եւ անբասիր վարքին:

Խորհուրդ կու տամ, կարելի եղածին չափ շուտ շաղուիլ հայաստանեան կեանքին, միաձուլուիլ հայաստանցիին հետ, չմեկուսանալ, ապրիլ նաեւ արտաաշխատանքային կեանքով՝ մշակոյթով, արուեստով:

Սուրիահայը եթէ կրցած է Սուրիոյ մէջ կեանքի լաւ մակարդակի հասնիլ, ապա վստահաբար, հո՛ս, հայրենիքի մէջ ալ պիտի կարենայ:

Սիվիլնէթ -Հայաստանը ծանրագոյն վիճակի մէջ կը գտնուի. սփիւռքահայերը ի՞նչ կրնան ընել Հայաստանի այսօրուան եւ վաղուան համար:

Տարագճեան -Իմ կարծիքովս ոչ մէկ բան, բացի դրամահաւաքէ, որ պէտք է սիրայօժար կատարեն: Մեծ թիւով սփիւռքահայ հարուստներ կ'ըսեն, թէ իրենց վստահութիւնը կորսուած է հայաստանցի պատասխանատուներու հանդէպ: Այս պարագան արգելք պէտք չէ ըլլայ օգնելու հայրենիքին. Վստահութիւննին կորսնցնողները կրնան օգնութիւնը անմիջական կերպով ընել, այսինքն ուղղակի նպատակամղուած տեղը հասցնել:

Սիվիլնէթ -Որպէս հասարակական գործիչ, ըստ Ձեզի, ինչպիսի փոխյարաբերութեան մէջ պէտք է գտնուին Հայաստանն ու Սփիւռքը, Հայաստանցին եւ Սփիւռքահայը, որպէսզի բացարձակ իրականութիւն դառնայ մէկ Ազգ, մէկ հայրենիք հասկացողութիւնը:

Տարագճեան - Գործնականօրէն ընդունելով եւ իրապէս հաւատալով, որ մէ՛կ ազգ ենք, մէ՛կ հայրենիք ունինք: Իրար հասկնալով եւ իրար օգնելով: Հայաստանը ներկայիս կարողութիւն չունի նիւթապէս օգնելու Սփիւռքին, բայց կրնայ կրթական եւ մշակութային ասպարէզներու մէջ օգնել, օրինակ, ուսուցիչներ հրաւիրել վերապատրաստման: Միջին Արեւելքէն մեծ թիւով ուսուցիչներ գաղթած են, միւս գաղութներուն մէջ շատ քիչ թիւով հայ ուսուցիչներ կան: Պէտք է Հայաստանն ու Սփիւռքը իրար հետ անընդհատ շփման մէջ ըլլան, հաղորդակցուին, բոլոր մակարդակներով, ժողովուրդի զաւակները իրար հետ սերտ կապ պէտք է ունենան, պէտք չէ բաւարարուինք պաշտօնական անձերու կամ ղեկավարներու միջեւ գոյութիւն ունեցող համագործակցութեամբ:

Մեր տեղը հոս է, Հայաստանը: Ասիկա պէտք է հասկնանք, գիտակցինք, որ այստեղէն դուրս հայը չի կրնար յաւերժ ապրիլ, մեր ազգային ապահովութիւնը հոս է, տեսանք Սուրիան, Իրաքը, Լիբանանը: Ինչ որ պիտի ընենք հոս պէտք է ընենք:

Սիվիլնէթ -Շնորհակալութիւն Ձեր ընկերներուն եւ անձնապէս Ձեզի, դուք շատ օգտակար գործ կը կատարէք, յարգելի բժիշկ: Շնորհակալութիւն նաեւ հարցազրոյցին համար:

Տարագճեան -Շնորհակալութիւն Սիվիլնէթին, որուն կը հաւատանք անվերապահ կերպով:

Հարցազրոյցը վարեց Մանուէլ Քէշիշեան

The post «Հայաստանէն դուրս հայը չի կրնար յաւերժ ապրիլ, մեր ազգային ապահովութիւնը հոս է»․ զրոյց բժիշկ Գրիգոր Տարագճեանին հետ appeared first on CIVILNET.

#լրահոս #հայաստան #հասարակություն #սիրիա #բժիշկգրիգորտարագճեան #երկարատենէիվերկըվարէք #հալէպ #մանուէլքէշիշեան

Լիբանանի ընտրություններ – 2022

#առավոտօրաթերթ #featured #լուրեր #միջազգային #քաղաքական #ընտրություններ #լիբանան #միշելաուն #պետրոսմանուկյան #սիրիա

Ընդունեցէ՛ք Սփիւռքը որպէս հայութեան անբաժանելի մաս

Հայաստանի խորհրդային հասարակարգի ժամանակաշրջանին դաշնակցականները չէին կրնար Հայաստան ուսանելու գալ. 1960ականներէն մինչեւ անկախացում մատներու վրայ կարելի է հաշուել հայրենիքին մէջ ուսանած դաշնակցականներուն թիւը: Խորհրդային հիւպատոսարանները «յառաջդիմական» միութենէ մը երաշխաւորագիր կը պահանջէին, իսկ դաշնակցականները «յետադիմական» էին. անոնք կ'ուզէին գալ, որովհետեւ Հայաստանի մէջ ուսանիլը դիւրին էր, դիւրին էր նաեւ հարուստի պէս ապրիլը, չէ՞ որ ուսանելու հետ նաեւ շահաւէտ առեւտուր կ'ընէինք, ձիթ, ներքնազգեստ եւայլն կը բերէինք, կը ծախէինք, արծաթ, սիկար եւայլն կը տանէինք ու իշխանավայել կեանք մը կ'ապրէինք: Մեզմէ շատ քիչերն էին, որ կարեւորութիւն կու տային դասերուն: Դասախօսները կամ կը մեղքնային մեզի, որովհետեւ մեր ծնողներէն հեռու կ'ապրէինք, կամ ալ մեզմէ նուէրներ ստանալով կը նշանակէին առնուազն յաջողութեան թուանշանը… դեռ ուրիշ շատ առաւելութիւններ ալ ունէինք:

Դաշնակցականները կը նախանձէին մեզի: Յանուն ճշմարտութեան պէտք է արձանագրել, որ անոնց նախանձը կը շարժէինք նախ եւ առաջ մեր հայրենիքին մէջ ապրելու հնարաւորութիւն ունենալնուս համար: Չէ՞ որ Հայաստանը իրենց ալ հայրենիքն էր (եւ է) այնքան, որքան մերինը:

Այդ տարիներուն, որպէս պետական հիւր, Հայաստան յաճախ կ'այցելէին սփիւռքահայ ոչ դաշնակցական գործիչներ, որոնց մեծ մասը լեցուն ճամպրուկներով կը վերադառնային հարենիքէն: Հայաստանի ամառնային պիոներական ճամբարներն ալ յառաջդիմական միութիւններու փոքրիկ անդամներուն համար էին, դաշնակցութեան պատկանող միութիւներու երախաները զրկուած էին հայրենիքի օդէն ու ջուրէն:

Այսքանը պետականօրէն. պետութիւնը խտրականօրէն կը մօտենար Սփիւռքին, մինչ ժողովուրդը կը համակրէր Դաշնակցութեան. լաւ կը յիշեմ, Ղարաբաղեան շարժման առաջին օրերուն, «Ազատութեան հրապարակ» եկողներէն շատեր յոյս ունէին, որ սփիւռքեան աւանդական այդ կուսակցութեան անվերապահ նեցուկը պիտի վայելէին:

Անցեալի այս իրականութիւնը ինծի յիշեցուցին մեր օրերու ֆէյսպուքեան գրառումներ, զրոյցներու եւ քննարկումներու ընթացքին հնչող հակադաշնակցական արտայայտութիւններ, որոնք կը կատարուին զանազան խաւեր կամ խմբաւորումներ ներկայացնողներու կողմէ: Օրինակ, նախկին դիւանագէտ մը, ցոյց տալու համար դաշնակցականներու երկու չափանիշերով դատելը, կը պատմէ արտասահմանի մէջ աշխատելու ընթացքին ունեցած դաշնակցական մէկ բարեկամին մասին, որ հայաստանցիները կ'այպանէր հայերէնի մէջ բազմաթիւ ռուսերէն բառեր գործածելուն մէջ, մինչ, ինչպէս յետոյ կը պարզուի, որ իր զաւակը Հօլանտայէն հետը արաբերէն կը խօսէր եւ ամուսնացած ըլլալով հօթանտացի աղջկայ մը հետ, զաւակները գրեթէ հայերէն չէին խօսեր:

Անշուշտ, կասկածէ վեր է, որ այս մասին գրողին ըսածները բացարձակ ճշմարտութիւն են, բայց ասիկա ընդհանրացնել որպէս դաշնակցականութիւն, չարաչար սխալ է, այսպիսի հայեր ամէն տեղ կրնան գտնուիլ, ցաւալի պարագայ մըն է ասիկա, որ նաեւ անխուսափելի է Սփիւռքի մէջ, հակառակ հայապահպանման համար մեր եկեղեցւոյ եւ կազմակերպութիւններուն գործադրած ճիգերուն: Նշելի է, որ Դաշնակցականները մեծ թիւով դպրոցներ եւ միութիւններ ունին ուր հայերէնը շատ լաւ կը դասաւանդուի, ամէն պարագայի, անոնց մակարդակը միւս հայկական դպրոցներէն աւելի ցած չէ:

Նոյն դիւանագէտը, փաստելու համար դաշնակցականներու ապազգային եւ ոչ հայրենասէր ըլլալը, կը յիշէ Ապրիլ 24եան ոգեշնչման հանդիսութիւն մը, ուր դաշնակցական երիտասարդներ հայրենասիրական երգեր կ'երգէին, թրքական դրօշակ կ'այրէին բայց չէին ուզեր Հայաստան հաստատուիլ, որովհետեւ զինուորական ծառայութեան խնդիր ունէին, անոնք կը ծրագրէին Գանատա գաղթել, յոյս ունենալով, որ օր մը երբ Հայաստանցիները Ազատագրեն Արարատը, կու գան եւ Սուրբ լերան լանջին խաղաղութեան մէջ կ'ապրին:

Իրականութիւն է, որ այսօր Հայաստան հաստատուած բազմաթիւ սփիւռքահայեր, 27 տարեկանէն ետք հայաստանի քաղաքացիութիւն կ'ընդունին, որպէսզի զինուոր չդառնան, բայց այս պարագան դաշնակցականներուն վերագրել երբեք ճիշդ չէ, աւելին, կը ճանչնամ դաշնակցականներ, որոնց զաւակները Հայաստանի քաղաքացիներ են, անոր բանակի զինուորներ, կը ճանչնամ Հալէպէն ներգաղթած մը, որուն զաւակը զոհուած է 44 օրեայ պատերազմին: Եթէ Սփիւռքէն հարիւրի մօտ կամաւորներ եկան մասնակցելու Արցախեան վերջին պատերազմին, ապա անոնցմէ իննսունը դաշնակցականներ էին: Մոռցա՞ք հալէպահայ կամաւորները, որոնց աճիւնները եռաբլուրի հողին խառնուած են եւ միացած Հայաստանցի իրենց եղբայրներուն՝ հոգւով եւ մարմնով: Ինչո՞ւ կը փորձէք զանոնք իրարմէ բաժնել…

Եթէ խորհրդային տարիներուն սփիւռքահայերու ստուար հատուած մը՝ դաշնակցականները մերժուած էին իշխանութեան կողմէ, ապա այսօր՝ անկախութեան օրերուն, անոնք կը մերժուին նաեւ Հայաստանի ժողովուրդին ստուար մէկ հատուածին կողմէ, կը մերժուին որպէս սփիւռքահայ դաշնակցականներ, թերեւս որպէս սփիւռքահայեր: Սփիւռքը միայն դաշնակցականներէ չէ բաղկացած, հոն ալ ամէն տեսակ հայ կայ, ինչպէս որ Հայաստանի մէջ:

Ընդունեցէ՛ք Սփիւռքը որպէս հայութեան անբաժանելի մաս. չէ՞ որ այս է իրականութիւնը:

Ցաւալիօրէն հակառակը կ'ընենք. օրինակ մը տա՞մ, շատ լաւ. կարդացէ՛ք իշխող կուսակցական անդամի մը այս տողերը, վստահ ըլլալով, որ այս տրամաբանութեան տէր միայն այս խօսքերը ըսողը չէ, շատերու մօտ նկատած եմ նոյն մտածելակերպը:

«…Պահանջում եմ արտերկրից ժամանած դաշնակներին, ովքեր ժամանում են ՀՀ հակապետական գործունէութիւն ծաւալելու նպատակով, տեբորդ անել (արտաքսել) առնուազն 10 տարով եւ արգելել նրանց մուտքը Հայաստան…»

ՄԵղա՜յ, մեղա՜յ. հաւատաքննութեա՞ն պիտի սկսինք։ Այսօր, յանուն միատարրութեան Հայաստանի քաղաքացիութիւն ընդունած սփիւռքահայերը կ'արտաքսենք, վաղը մէկ քաղաքացիութիւն ունեցող Հայաստանցիները կը բանտարկենք… յետո՞յ… յետոյ օր մըն ալ կրնան միւս կողմինները գալ իշխանութեան եւ նոյն ժողովրդավարութեամբ այսօրուայ իշխանաւորները հալածել:

Դաշնակցական չեմ ես, բայց ինծի համար ճմարտութիւնը ամէն ինչէ վեր է եւ այս տողերը ի պաշտպանութիւն կուսակցութեան մը չեն, այլ ի պահպանութիւն մեր բոլորին:
Ըսեմ, համոզուած եմ, որ օրերով անձրեւի տակ փողոց ելած այս մարդիկը՝ հայաստանցի եւ սփիւռքահայ, անկեղծօրէն կը հաւատան իրենց պահանջքի արդարացիութեան… մի՛ նսեմացնէք անոնց բողոքը, անմիջապէս աւելցնեմ, որ ես անձամբ կը կարծեմ, թէ որեւէ ցնցում մեծապէս կը վնասէ մեր երկրին եւ աւելի կը տկարացնէ մեզ… Մեզի օդի, ջուրի չափ ներքին հաշտութիւն պէտք է. ո՞վ պիտի կարենայ հաշտեցնել կողմերը… ճշդեմ. «Ներքին» բառը կ'ընդգրկէ ամբողջ հայութիւնը, Սփիւռքն ալ:

Ի՞նչ է ուզածս:

Կ'ուզեմ, որ այս տողերուս մէջ ցաւ գտնէք, ցաւ մեր այսօրուայ ողբալի վիճակին համար: Կ'ուզեմ, որ այս տողերուս մէջ վախ գտնէք, վախ վաղուայ մեր անորոշութենէն:

Որպէս վերջաբան աւելցնեմ.

Ռուս-Ուքրաինական պատերազմին հետեւանքով մօտաւորապէս 130 հազար ռուսեր Հայաստան ապաստանած են, իրենց իսկ ըսելով, անոնք Հայաստանը նախընտրած են որովհետեւ հոս կը սիրեն զիրենք:

Կը նկատէ՞ք, որ ռուսերը հոս իրենք զիրենք տանտէր կը զգան:

Ութը տարիէ ի վեր հոս հաստատուած հալէպահայ մը ցաւով կ'ըսէր.

-Հոս մեր հայրենիքն է բայց մեր երկիրը չէ՛, ամէն վայրկեան խտրականութիւն կը զգաս…

Երանի սխալած ըլլայ այս հալէպահայը…

Եկէ՛ք, վերցնենք մեզ իրարմէ բաժնող պատնէշները…

Մանուէլ Քէշիշեան

**Երեւան, 18 Մայիս 2022 **

The post Ընդունեցէ՛ք Սփիւռքը որպէս հայութեան անբաժանելի մաս appeared first on CIVILNET.

#լրահոս #կարծիք #սիրիա #սփյուռք #մանուէլքէշիշեան

Ալեն Սիմոնյանն ընդունել է Սիրիա-Հայաստան բարեկամական խմբի պատվիրակությանը

#լուրեր #պաշտոնական #ալենսիմոնյան #սիրիա

«Փաշինյանն է մեր երկիր պատերազմ բերել և շարունակում է երկիրը տանել նոր պատերազմի ճանապարհով»․ Ավետիք Չալաբյանց

#featured #լուրեր #քաղաքական #5165շարժում #արարհիմնադրամ #ազատությանհրապարակ #ավետիքչալաբյան #ուկրաինա #սիրիա

Ծաղկազարդը, հալէպահայերը եւ … այլն

Ծաղկազարդին Երեւանաբնակ նախկին հալէպահայերէն շատ շատեր ընտանիքներով, իրենց մանուկները գրկած եկեղեցի գացին:

Վերի նախադասութեան մէջ սխալ արտայայտութիւն մը ունեցայ, պէտք է ըսէի Երեւանաբնակ հալէպահայեր՝ առանց «նախկին»ի, որովհետեւ հալէպահայերը երբեք նախկինի չեն վերածուիր, անոնք ուր ալ երթան կը մնան կապուած իրենց ծննդավայրին, հոգեպէս եւ մտովին, կը պահեն իրենց սովորութիւններն ու աւանդութիւնները, աւելին՝ այլ վայրերու մէջ ապրելով, կը շարունակեն ապրիլ նաեւ Հալէպով, ուր ձգած են իրենց հարազատներէն շատեր..

-Այսօր Ծաղկազարդ է, այս ժամուն ամբողջ հալէպահայութիւնը եկեղեցի գացած կ'ըլլայ,- կը լսես, Լոս Անճելըսի մէջ, Ամսթերտամի, Սիտնիի, Օթաուայի եւ երեւանի մէջ:

Երեւանի Հալէպահայերը կը զարմանան, որ հոս Ծաղկազարդին ի՞նչ ըլլալը չեն գիտեր: Իրապէս ալ, Երեւանի մէջ շատ քիչերուն համար Ծաղկազարդը տօն է. հո՛ս, Հայաստանեայց եկեղեցին կը տօնէ Ծաղկազարդը, Հալէպի մէջ, եկեղեցիէն աւելի ժողովուրդը կ'իմաստաւորէ այս տօնը. Մարդիկ, այդ օր, մեկդի կը դնեն տնտեսական ծանր տագնապի պատճառով ունեցած իրենց հոգեկան ճնշուածութիւնը, իրենց նիւթական մտահոգութիւնները. կը մոռնան, որ ելեկտրականութիւն չկայ, կը մոռնան, որ ելեկտրական շարժիչներու տէրերուն մէկ ամփէրի դիմաց շաբաթական 15 հազար կը վճարեն, կը մոռնան, որ միս գնելու դրամ չունին, կը մոռացութեան կու տան այն, որ ընդհանրապէս ծախսելու դրամ չունին եւ անպայման նոր զգեստ մը գնեն իրենց երախաներուն համար, բարեբախտաբար ասոր կ'օգնէ այն, որ բարեսիրական կազմակերպութիւններու յատկացուցած օգնութիւնները տօնական օրերուն կը մեծնան: Եկեղեցին, համայնքային, միութենական, բարեսիրական ու ոչ բարեսիրական բոլոր կազմակերպութիւնները նիւթական յատկացումներ կ'ընեն բոլորին՝ ծերերուն, այրիներուն, երիտասարդ ընտանիքներուն՝ բոլորին, բոլորին եւ… եւ այս բոլորը տօնական այդ դրամները կը ծախսեն տօնական այս օրերուն. կը մասնակցին միութենական ճաշկերոյթնրուն, խրախճանքներուն պարահանդէսներուն… Կը յիշէ՞ք, հին լաւ օրերուն, մանաւանդ Ծաղկազարդին, անպայման տունէն դուրս, ճաշարաններու մէջ կը ճաշէին, շատեր քաղաքէն դուրս կ'ելլէին. եթէ Հալէպէն 50, 100 քիլոմեթր հեռաւորութեան ճաշարան մը երթայիք, դուք ձեզ Հալէպի հայկական ակումբի մը մէջ պիտի կարծէիք: Կը յիշէք, չէ՞ հալէպահայեր… ի՜նչ երանելի օրեր էին…

Այսօր ալ ճաշկերոյթները շատ են: Հարցուցէք դուրսը գտնուող հալէպահայերուն եւ պիտի տեղեկանաք, որ իրեց հարազատները ինչպէս Ծաղկազարդին, մաքուր ու կոկիկ հագուած եկեղեցի գացած են, պատարագէն ետք եկեղեցւոյ խորանին առջեւ, կամ գաւիթին մէջ ընտանիքով նկարուած են՝ յաճախ հոն կառուցուած Հայոց Ցեղասպանութեան նուիրուած յուշարձանի մը առջեւ: Յետոյ, չեն շտապած հեռանալ, քով քովի եկած են եւ զրուցած անցեալի լաւ օրերու մասին, այդ օրուան ծրագիրներուն մասին եւ… հաւատացէ՛ք, այս օրերու իրենց դիմագրաւած ոչ մէկ դժուարութեան մասին:

Հապա կարօտը՞…

Հալէպահայերը անշուշտ կը կարօտնան իրենցմէ հեռու գտնուող հարազտները:

-Աւստրալիայէն աղջիկս հեռաձայնեց եւ ըսաւ, որ շատ լաւ են, բայց մեր կարօտին չեն դիմանար…

-Փարիզէն տղաս հեռաձայնեց, ըսաւ որ Ամսթերտամ եղբօր քով պիտի անցընեն զատիկը, երանի դուք ալ հոս ըլլայիք, ըսաւ:

-Մերինները հինգ տարիէ Սիտնի կ'ապրին, դեռ խելքերնին-միտքերնին Հալէպ է:

-Բոլորին խելքը-միտքը Հալէպ է:

Եթէ Հալէպ մնացած հալէպահայերը իրենց հարազատները կը կարօտնան, ապա այդ քաղաքէն հեռացածները կը կարօտնան նաեւ Հալէպը, կը յիշեն հին տօնական օրերը եւ հետեւցնելով.

-Հիմա Հալէպ ասանկ կ'ընեն, անանկ կ'ընեն,- կը լսես ամէն տեղ:

Նման խօսակցութիւն պիտի լսէիք, եթէ ծաղկազարդին Երեւանի մէջ եկեղեցի մը գացած ըլլայիք:

Հոս, ինչպէս հաւանաբար Հալէպէն դուրս այլ վայրեր, Հալէպի մասին խօսելէն ետք, զրոյցի նիւթերը պիտի ընդարձակուին, իրար որպիսութիւն պիտի հարցնեն, իրար աւելի յաճախ հանդիպելու անհրաժեշտութեան, բայց ատոր անկարելի ըլլալուն մասին պիտի խօսին.

-Զաւակներդ ո՞ւր հասան:

-Աղջիկս համալսարան պիտի աւարտէ, ծրագրաւորումի մասին լսած կ'ըլլաս, ատիկա կ'ուսանի, տղաս 18 տարեկան եղաւ, կ'աշխատի, լաւ է գործը:

-Տասնո՞ւթ տարեկան, հո՛ս, ընտանիքին միակ տղայ զաւակն է- չկայ: անպայման զինուոր պիտի դառնայ:

-Զիս այդքան ալ յիմար չկարծես, քաղաքացի չեմ դարձուցած զինք, 10 տարուան կեցութիւն ձեւակերպած եմ: 27 տարին վերջացնելէն ետք քաղաքացի թող ըլլայ՝ զինուորութենէ կ'ազատի:

Այսպիսի խօսակցութիւն լսելով թող մէկուն միտքէն չանցնի, թէ բոլոր հալէպահայերը այս մարդուն կը նմանին: Քիչ չէ թիւը Հայաստանի բանակին մէջ ծառայող հալէպահայերուն: Կը ճանչնամ մէկը, որուն զաւակը նահատակուած է քառասունչորս օրեայ պատերազմին, անոր դիակը ամիսներ ետք գտուած է: Ճի՛շդ է, անոր հայրը երբեմն կը զղջայ, որ քաջալերած է զաւակը ուսումը կիսատ ձգել եւ զինուորագրուիլ, սակայն իր էութեան մէջ տիրող զգացումը հայրենիքին համար նահատակուած որդիի հայր ըլլալու հպարտութեան զգայացումն է:

Հալէպահայերը իրենց հայրենասիրութիւնը փաստելու պէտք չունին: Իմ գիտցածովս հինգ հալէպահայ երիտասարդներ կը հանգչին Եռաբլուրի իրենց հազարաւոր ազգակիցներուն քով: Հպարտ հալէպահայերը Հայ առաքեալականներու գերեզմանատան մէջ յուշարձան կանգնեցուցին իրենց հերոս նահատակ որդիներուն համար:

-Եթէ հո՛ս՝ հայրենիքին համար չնահատակուէր, դուրսը զոհուէր, այդ ատեն չէի դիմանար,-հալէպահայ որդեկորոյս հայրն է ըսողը:

Ծաղկազարդը կ'անցնի, Զատիկն ալ կ'անցնի դեռ դուրսի հալէպահայերը կը շարունակեն այդ մասին խօսիլ:

-Տեսա՞ր, ի'նչ ուրախ անցեր է մերիններուն ճաշկերոյթը:

-Մերինները ուրիշ են, շատ ալ նուիրատուութիւն եղած է:

-Մերիններուն տողանցքը տեսա՞ր:

-Քանի մը ամիս առաջ ալ մերինները տողանցք մը ըրած էին: Ամբողջ Հալէպը խօսած էր այդ մասին:

Հալէպահայերուն քով միշտ կայ «մերինները-ցերինները» արտայայտութիւնը, միշտ կայ «դաշնակ-հնչակ-ռամկավար»., միշտ կայ «առաքելական-կաթոլիկ-աւետարանական»ը, կայ «մարաշցի-անթէպցի-քիլիսցի»ն եւ գիտէ՞ք, զարմանալի պիտի չըլլայ, եթէ օր մը գաղութին պատմութիւնը ուսումնասիրող մը արձանագրէ, թէ այս բաժան-բաժան ըլլալը մեծապէս նպաստած է մեր հայապահպանումին:

Դուրսը շատ կը խօսուի Հալէպի ճաշկերոյթ խրախճանքներուն մասին, մինչդեռ նոյն այս օրերուն, գիտէ՞ք ինչ իրողութիւններու ալ ունկնդիր կ'ըլլանք, օրինակ. Նոր Սերունդ Մշակոթային Միութիւնը երեք համայնքապետերու եւ բոլոր միութիւններու ղեկավարներու ներկայութեամբ կը տօնէ իր հիմնադրութեան 65 ամեակը: «Բարսեղ Կանաչեան» երաժշտական դպրոցը իր շրջանաւարտներուն աւարտական վկայականներ կը բաշխէ, «Սարեան Ակադեմիա»ն աշակերտական ցուցահանդէս կը կազմակերպէ, Հ.Բ.Ը.Միութիւնը յատուկ հանդիսութեամբ կը պատուէ իր վեթերանները, 60 ամեակ կը տօնէ «Ադամեան» թատերախումբը, հրատարակելով նաեւ իր պատմութեան նուիրուած լայնածաւալ յուշամատեան մը, «Զուարթնոց» երգչախումբը համերգ կու տայ, «Շող» պարարուեստի դպրոցը կը պատրաստուի իր տարեկան համոյթին, դեռ քանի մը ամիս առաջ չէ՞ր, որ Հալէպի մէջ լոյս տեսան հալէպահայ Լ.Շառոյեանի «Դեգերումներ Հայ Գիրի եւ Պատմութեան Գետեզրին» եւ ուղղագրական կանոններու, բառագիտութեան եւ կետադրութեան մասին գիրքերը. համայն աշխարհի մէջ քանի արեւմտահայ լեզուագէտ ունինք, որոնցմէ լաւագոյններէն մէկն ալ երեւանաբնակ սակայն քեսապցի-հալէպցի Յակոբ Չոլաքեանը չէ՞: Հալէպի մէջ չե՞ն ստեղծագործեր նկարիչ Զաւէն Պարտագճեանն ու քանդակագործ Վարդգէս Պարսումեանը Թէքէեան Մշակութային Միութիւնը կը կազմակերպէ միջ-դպրոցական արտասանութեան աւանդութիւն դարձած տարեկան մրցումը: Համազգայինի Հայագիտական հիմնարկէն շրջանաւարտ մը «Զաւարեան» մշակութային կեդրոնին մէջ իր թեզը կը պաշտպանէ, որ նուիրուած է նոյն հիմնարկի 1996-2006 թուականներու պատմութեան:

Պատմութիւն: Այո՛, Հալէպի մէջ ամէն ինչի հիմք կը դրուի երկար ատեն ապրելու եւ գաղութը ապրեցնելու համար, շարունակուող պատմութիւն դառնալու համար:

Գոնէ մինչեւ այսօր այդպէս չէ՞ եղած:

Այո՛, գոնէ մինչեւ այսօր:

Վաղուայ մասին բոլորս պէտք է մտածենք՝ հայաստանցիներն ալ:

Մանուէլ Քէշիշեան

Երեւան, 12 Ապրիլ 2022

The post Ծաղկազարդը, հալէպահայերը եւ … այլն appeared first on CIVILNET.

#թոփ #լրահոս #կարծիք #սիրիա #ծաղկազարդը #հալէպահայերը #մանուէլքէշիշեան

ՊՆ-ն հերքում է ՌԴ-ին ՍՈւ-30 ինքնաթիռներ փոխանցելու մասին Թուրքիայում ադրբեջանական հեռուստաընկերության լուրը

#լուրեր #պաշտոնական #ռազմական #թուրքիա #հհպն #ուկրաինա #սիրիա #սու30

Հալէպ եւ… Ո՞վ պիտի որոշէ

Լա՞ւ են Հալէպի լուրերը, թէ՞ վատ:

Եթէ ֆէյսպուքով դատենք, ապա Հալէպի մէջ ամէն ինչ աւելի քան լաւ է. բոլոր առիթներուն քէֆը եւ ուրախութիւնը անպակաս են:

Ցաւալիօրէն ընդունինք, որ հայերուն գլխուն այնքան փորձանքներ եկան եւ տակաւին կը շարունակեն գալ, որ կարծէք արդէն կարեւոր ալ չեն Հալէպի լուրերը:

Ո՞ր մէկուն մասին մտածեն խեղճ հայերը, Լիբանանի՞, Ուքրանիո՞յ, թէ Հայաստանի ու Արցախի:

Բնականաբար որպէս հող-երկիր-հայրենիք՝ Հայաստանի ու Արցախի մասին պէտք է մտածենք, բայց որպէս ազգ-ժողովուրդ իրաւունք չունինք անտեսելու ամենափոքր գաղութն իսկ. մարդու մը մարմնի որ մասը որ ցաւի, սիրտը հոն է, նոյնն ալ ազգի մը պարագային է:

Մեր ազգի մարմնի բոլոր մասերը կը ցաւին, տեղ մը քիչ մը աւելի, տեղ մը քիչ մը նուազ, բայց մենք կը գալարուինք, անընդհատ կը տապլտկինք մեր բաց վէրքերուն պատճառած ցաւերէն: Ուքրանիոյ մէջ, արդէն հինցած տուեալներով, 20 զոհ ունինք: Մենք վիճակագրութիւն չունինք, հետեւաբար չենք գիտեր, թէ քանի ուքրանահայ բռնած է գաղթի ճամբան: Ուքրանիայէն Հայաստան ապաստանած բուն ուքրանացիներուն թիւը աւելի մեծ է քան հայրենիք եկող ուքրանահայերունը. այնտեղի հայերը կը նախընտրեն Եւրոպա ապաստանիլ, ինչպէս պիտի ընէին նաեւ այլ վայրերէ գաղթածները՝ եթէ հնարաւորութիւն ունենային:

-Այս ըսածներդ բոլորս ալ գիտենք, դուն Հալէպի մասին պատմէ,- ըսողներ պիտի ըլլան:

Հալէպահայը միշտ ալ իր սրտին ու մտքին մօտիկ զգացած է ամբողջ հայութիւնը, այդ պատճառաւ ալ չեմ կրնար Հալէպը առանձնացնել, բայց եւ այնպէս պիտի փորձեմ բացատրել հալէպահայուն այսօրուան վիճակը:

Հալէպահայերը լաւ մը պաղեցան այս ձմեռ, վերջին շրջանի արցախցիներուն նման:

-Ամէն տեղ պաղ էր եւ է տակաւին:

-Այո՛, ամէն տեղ պաղ էր, բայց ամէն տեղ ալ տաքնալու միջոց կար: Հալէպցիները ո՛չ տաքնալու միջոց ունէին, ո՛չ ալ տաքնալու միջոց ունենալու համար վճարելիք դրամ:

-Չդիմացա՞ն պաղին, սառցակալեցա՞ն:

-Ո՛չ, որովհետեւ հալէպահայերը իրապէս ինքզինքնին տաքցնելու, կամ պաղին դիմանալու ընդհանրական հոգի ունին, որ կը մարմնաւորուի միութենական հաւաքական աշխատանքով: Ամբողջ ձմրան մեր մարզական խումբերը մարզուեցան եւ մրցումներու մասնակցեցան: Մեր տղոցմէ եւ աղջիկներէն շատեր կրնային մեծ գումարներու փոխարէն մաս կազմել տեղական հարուստ ակումբներու, սակայն անոնց մեծամասնութիւնը գերադասեց հայկական ակումբի մէջ մնալ:

Քանի՞ գաղութ նկարչական դպրոց ունի: Մեր նկարչական դպրոցները, մանաւանդ «Սարեան ակադեմիա»ն եւ «Արշիլ Կորգի»ն գծել սորվեցուցին հարիւրաւոր աշակերտներու, որոնց մէջ նաեւ մեծ թիւով քրիստոնեայ եւ իսլամ արաբներ:

Քանի՞ գաղութ երաժշտական դպրոց, երգչախումբ, դասական երաժշտութեան նուագախումբ ունի… : Հալէպը այս ամէնէն քանի մը հատ ունի:

Թատերախումբերը չեմ ըսեր, 100, 90, 60 տարեկան հալէպահայ թատերախումբերը տակաւին բեմի վրայ են. մեր թատերախումբերը անցեալին թեւ ու թիկունք եղած են հայ դպրոցին՝ նիւթապէս եւ բարոյապէս:

Ունինք թատերասրահներ, համերգասրահներ:

Այո՛, մսեցան հալէպահայերը, խորոված եւ հարիսա աւելի քիչ կերան, նոր զգեստներ քիչ գնեցին, բայց իրենց եկեղեցիները կանգուն պահեցին:

Դպրոցները ո՛չ միայն բաց պահեցին, այլեւ պահպանեցին անոնց ուսման բարձր մակարդակը: Դպրոցը տաքուկ անկիւն մնաց մեր աշակերտներուն համար, ո՛չ միայն որպէս գիտութեան դարբնոց, այլ նաեւ ֆիզիքական իմաստով, մեր դպրոցները ի գին ամէն զոհողութեան յաջողեցան վառելանիւթ ճարել եւ մեր դպրոցները տաք պահել:

-Պռաւօ՛ հայերուն,- կ'ըսէին արաբ ուսուցիչները, պետական դպրոցները տաքութիւն ինչ ըսել է չեն գիտեր…

Հալէպը ունի հինգ երկրորդական, երկու միջնակարգ, մէկ միացեալ նախակրթարան վարժարաններ: Ո՞ր գաղութը ունի այսքան գործող դպրոց:

Մեր դպրոցները նիւթապէս կ'ապահովուին իրենց հովանաւոր կուսակցութիւններու, եկեղեցւոյ, կամ բարեսիրական միութիւններու կողմէ, բոլորդ գիտէք.- Ո՛չ մէկ հայ աշակերտ դպրոցէն դուրս կը մնայ նիւթական պատճառով: Աւելցնեմ.- Մեր դպրոցական դասարանները օրինակելի են եւ ամէն մէկ բաժին ունի 15-20, ամենաշատը 25 աշակերտ: Այս պարագան նիւթական մեծ ծախս չի՞ պահանջեր:

Հալէպահայութեան երեք համայնքները ունին 13 եկեղեցի, ուր պատարագ կը մատուցուի եւ պաշտամունք կը կատարուի եւ ուրկէ մեր աղօթքն ու բողոքը կը բարձրանան երկինք: Եկեղեցիները դպրոց կը հովանաւորեն, բարեգործութիւն կ'ընեն, Հայ աւետարանականները արդիական դարմանատուն ունին, գործնական դասընթացքներ կը կազմակերպեն: Վերջերս հարիւրաւոր երիտասարդ կիներ եւ տղամարդիկ վկայուեցան որպէս զանազան արհեստներու տէրեր: Համայնքապետ Դոկտոր վերապատուելին կը հաւաստիացնէ, որ անոնցմէ 95 արժանիներուն բաւարար դրամ պիտի տրամադրուի՝ սկիզբ դնելու սեփական գործի մը, այսինքն մարդոց ձուկ տալով մուրացկանութեան վարժեցնելու, ձկնորսութիւն կը սորվեցնեն եւ ուռկանն ալ անհատոյց կը տրամադրեն: Խոհեմ, իմաստուն եւ օգտաշատ քայլ մը որ շատոնց ըրած պէտք է ըլլայինք, անշուշտ եթէ կ'ուզենք գաղութը պահել՝ արժանավայել կերպով պահել:

Հալէպի մէջ, ունինք բարեսիրական երկու հսկայ կազմակերպութիւններ՝ Հ.Բ.Ը. Միութիւնն ու Սուրիոյ Օգնութեան Խաչը, որոնք կը գործեն կրթական, առողջապահական, մարդասիրական բոլոր բնագաւառներու մէջ, ասոնց կողքին կայ նաեւ Ճինիշեան Յիշատակի Ձեռնարկը, որուն վերջերս միացաւ նաեւ Գարակէօզեան հիմնարկը:

Տակաւին կան նաեւ Հայրենակցական միութիւնները, որոնցմէ մեծ մասը մօտաւորապէս դար մը օգտաշատ գործունէութենէ ետք դադրեցուց իր գործունէութիւնը տեղը զիջելով մեր միւս միութիւններուն, սակայն տակաւին կայ իր գործունեայ Մարաշի Հայրենակցական Միութիւնը իր մշակութային «Գերմանիկ-Վասպուրական»ով:

Կան մեր երեք աւանդական կուսակցութիւնները, մշակութային միութիւնները:

Ունինք «Գանձասար» շաբաթաթերթը, «Հայեացք» պարբերաթերթը, տպարաններ, հրատարակչատուներ, ունինք գրողներ. Անցեալ շաբաթ կայացած «Արեւմտահայերէն բանաստեղծութիւններու փառատօն»ին մասնակցած 34 բանաստեղծներու կէսէն աւելին հալէպահայեր կամ նախկին հալէպահայեր չէի՞ն: Ունինք նաեւ 25 տարեկան Հայագիտական հիմնարկը, ուկէ կը վկայուին հայերէնի ուսուցիչներ, որոնցմէ շատերը այսօր զանազան գաղութներու մէջ մայրենի լեզու եւ գրականութիւն կը սորվեցնեն մեր մանուկներուն:

Պէտք է հպարտութեամբ արձանագրենք, որ Հալէպահայ գաղութը հակառակ իր նօսրացած թուաքանակին կենդանի է եւ կենսունակ:

Պէտք է ցաւով արձանագրենք, որ Հալէպահայ գաղութը կորսուելու վտանգի մէջ է, որովհետեւ անոր բաղկացուցիչ բոլոր տարրերը՝ ընտանիքները, անհատները նիւթապէս շատ ծանր վիճակի մէջ կ'ապրին.

-Համատարած անգործութիւն է, ծայրայեղ սղութիւն,- Ասիկա բողոք չէ, ասիկա անդիմանալի իրականութիւն է:

Հալէպահայերը ունին ընկերային անլուծելի հարցեր, ինչպիսին է օրինակ գաղթի պատճառաւ յառաջացած իգական սեռի եւ արական սեռի թիւերուն միջեւ հսկայ տարբերութիւնը, պարագայ մը, որուն ո՛չ մէկը կ'ուզէ անդրադառնալ կամ քննարկել զայդ:

Պէ՞տք է մնայ հալէպահայ գաղութը: Հալէպահայութեան շատ կարեւոր դէմքերէն մէկուն խօսքը լաւ կը յիշեմ:

-Մենք տագնապներու սպասելու եւ խուճապի մատնուելու փոխարէն կամաց-կամաց, ծրագրուած, պէտք է գաղթէինք, երթայինք Հայաստան, այլ վայրերու մէջ միշտ ալ ամէն գէշ բան կրնայ պատահիլ: Ճի՛շդ է, Հայաստանի մէջ ալ կրնայ վտանգուիլ մեր ապահովութիւնը, բայց հոն մեր հայրենիքն է. մեր հայրենիքին համար կը կռուինք, կը զոհուինք, կ'ապրինք, կը ստեղագործենք… ուրիշ ելք չունինք…

Ո՞վ պիտի որոշէ գաղութի մը մնալը կամ չմնալը, ի՞նչ պատճառնելու վրայ յենելով: Ո՞վ պիտի արժեւորէ գաղութի մը պահպանման անհրաժեշտութեան չափը:

Դո՛ւք ըսէք, մենք՝ պարզ, սովորական հայերս իրաւունք չունի՞նք մեր պատասխանատուներուն այս հարցումները ուղղելու:

Մանուէլ Քէշիշեան

Երեւան 26 Մարտ 2022

The post Հալէպ եւ… Ո՞վ պիտի որոշէ appeared first on CIVILNET.

#լրահոս #կարծիք #սիրիա #հալէպ #մանուէլքէշիշեան

Սիրիայում ՀԱՓԿ-ն ականազերծման խմբի կողմից դեկտեմբերի 6-ից մակերեսային մաքրման է ենթարկվել 330 600 քմ տարածք

#երեվանիցդուրս #լուրեր #հումանիտարականազերծմանևփորձագիտականկենտրոնպոակ #արտյոմհարությունյան #սիրիա

Մերձավոր Արևելքում, որտեղ գտնվում է Հայաստանը, միակ գործոնը, որը հարգի է և եղանակ է փոխում, ուժն է. Վարուժան Գեղամյան

#լուրեր #քաղաքական #ֆեյսբուքյանասեկոսե #արաբականմիացյալէմիրություններ #բաշարալասադ #թուրքիա #սիրիա #վարուժանգեղամյան

Լիբանանի եւ Սիրիայի հայերը դեռ տատանվում են եւ չունեն քաղաքականությամբ զբաղվելու մոտիվացիա

#առավոտօրաթերթ #featured #լուրեր #հասարակություն #repatarmenia #լիբանան #հայյեղափոխականդաշնակցության #պետրոսմանուկյան #սիրիա

Լիբանանցիները՝ Հայաստանում

#առավոտօրաթերթ #featured #լուրեր #հասարակություն #լիբանան #շաքեպետրոսյան #պետրոսմանուկյան #սասուն #սիրիա

Պիտի գա՞ն, պիտի մնա՞ն

-Բոլոր հայերը Հայաստան պէտք է գան եւ պիտի գան վերջ ի վերջոյ:

Այս նախադասութեան առաջին մասի բացարձակ ճշմարտացիութեան ոչ ոք կը կասկածի, սակայն «վերջ ի վերջոյ պիտի գան»ը մեզ կը կանգնեցնէ բազմաթիւ հարցումներու հետ դէմ-հանդիման, որոնցմէ առաջիններն են.

-Ե՞րբ է այդ «վերջ ի վերջոյ»ն:

-Մինչ այդ դուրսի հայերուն որքա՞նը հայ պիտի մնայ:

-Հայաստանը ե՞րբ ի վիճակի պիտի ըլլայ բոլոր հայերը ընդունելու:

Այս երեք հարցումներուն ալ պատասխանները քաջալերական չեն.

Առաջինին պատասխանը բոլորիս համար պէտք է պարզ ըլլայ, այն է՝ այդ «վերջ ի վերջոյ»ն ցաւոք երբեք պիտի չգայ, ասիկա ցոյց կու տան Սուրիոյ, Լիբանանի եւ Ուքրանիոյ այս օրերու դէպքերուն հետեւանքները հայերուս համար:

Բնական է, որ ամէնէն շատ Հայաստան գալ ուզողներ պիտի ըլլան տագնապալի երկիրներէն. ասիկա հասկնալի է, հանգիստ, խաղաղ, հարուստ երկրի մէջ ապրողը ինչո՞ւ պիտի գայ, խելքը կորսնցուցե՞ր է. աւելին, իրականութեան բաց աչքերով նայինք տագնապ ապրող երկիրներէն գաղթող հայերուն քանի՞ տոկոսը Հայաստան եկաւ, եկողներուն քանի՞ տոկոսը այլ ընտրանք ունէր սակայն նախընտրեց Հայաստան գալ:

Օրինակ մը տանք Ուքրանիոյ հայ գաղթականներէն. ինչպէս յաճախ, Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական Ընկերակցութեան Վարչութիւնը առաջիններէն է, որ որոշում կ'ընդունի եւ շտապ օգնութեան յատուկ պիւտճէ մը կը յատկացնէ ՀԵՐԹԱԿԱՆ հայ աղետեալներուն. անոնց օգնելու նպատակով Պուլկարիա ապաստանած հայերէն 54- ին հետ հանդիպում կ'ունենայ Վառնայի Հայ աւետարանական Եկեղեցւոյ հովիւը, որուն գրառումէն կ'իմանանք.« Անոնցմէ մէկ երկուքը հաւանաբար պիտի ուզեն Հայաստան մեկնիլ: Մենք պիտի օգնենք անոնց ճանապարհի հարցով…»:

54-էն մէկ-երկուքը պիտի ուզեն Հայաստան գալ… թող ըլլայ 5-10 վերադարձող… իսկ Հայաստան եկողները հոս պիտի մնա՞ն…

-Պէտք է երթայինք, հոս ի՞նչ կայ.- կ'ըսէ 7 տարի Երեւան բնակող հալէպահայ մը…

-Մենք գանատա պիտի երթայինք, ուշացանք, «Հայ տուն»ը գոցուեցաւ եւ շատ դժուարացաւ երթալը,-կ'ըսէ ուրիշ մը:

-Հիմա Աւստարալիա երթալու կարելիութիւն կայ, բայց չորս տարի կը տեւէ մինչեւ ընդունուիլը, նախ եւ առաջ Հայաստանի քաղաքացիութենէն պէտք է հրաժարինք, այս է դժուարը,-Կ'ըսէ քանի մը տարի Լիբանան ապրած, յետոյ Հայաստան ապաստանած մօտւորապէս 65 տարեկան հալէպահայ մը:

Այս հայուն համար, ամէն պարագայի դժուար է հայրենիքին քաղաքացիութենէն հրաժարիլը, պիտի մտածէք: Ո՛չ, անանկ չէ՛. խօսակցութեան շարունակութենէն կը հասկնամ, որ դժուարութիւնը ո՛չ թէ Հայաստանի քաղաքացիութենէն հրաժարիլն է, այլ այդ պարագային սպասումի չորս տարիները ուր անցընելը, Սուրիայէն եւ Լիբանանէն բացի ոչ մէկ երկիր կ'ընդունի զինք, Լիբանանն ալ դեռ հարցական է՝ առանց Հայկական անձնագիր-անցագրի: Այս մարդը Հայաստանի մէջ խնդիրներ չունի, ամէն օր պլօթ խաղալով ժամանակը կ'անցընէ, բայց հոն թոշակ պիտի ստանայ, հոս ալ կը ստանայ, բայց հոն կոկիկ գումար մը պիտի ստանայ: Նշելի է, որ գաղթել ուզողներէն շատեր տարիքը առած մարդիկ են, արհեստաւորներ, որոնք տասնեակ տարիներ աշխատած են եւ սակայն չեն կրցած դ դրամ դիզել, ունեցած քիչ մը դրամնին ալ քանի մը տարուայ մէջ ծախսած են հոս:

Թոշակի հարցը ամէնէն կարեւորն է. եօթանասուննոց ամուսիններ են խօսողները.

-Երկուքս ալ կ'աշխատինք, երկու աղջիկ ունինք, անոք ալ կ'աշխատին, բայց առածնին բան մը չէ, յոգնեցան այլեւս, կ'ուզեն այլ երկիր երթալ… ի՞նչ պիտի ընենք երբ դադրինք աշխատելէ…

Ասոնց միակ յոյսը Հալէպի իրենց տունը ծախելն է, ապահովելու իրենց խոր ծերութեան ծախսերը:

Արեւելքէն, յատկապէս միիշխանական Սուրիայէն եկածներուն համար, Հայաստանը ազատ, տէմոքրաթ երկիր է: Անշուշտ կան ընդդիմադիր կուսակցութիւններու անդամներ, որոնց համար իշխանութիւնը հողատու է եւ բռնակալ, սակայն բոլորն ալ, նոյնիսկ հիներուն հետ դաշինք կնքողներուն հետեւորդները համոզուած են, որ նախկինները թալանած են այս երկիրը, որ կրնար դրախտի վերածուիլ: Ամէն պարագայի քաղաքականութեամբ զբաղողները շատ քիչ են Հայաստան եկածներուն մէջ, անոնց մեծ մասը առօրեայ ապրուստը հայթայթելու մտահոգութիւնը ունի:

Գլխաւոր խնդիրը տան վարձքն է: Այս հարցը ինչպէ՞ս կարելի է լուծել. Թերեւս ճիշդ պիտի ըլլար, տան հարցի լուծման մասնակցէին նաեւ արտերկրի պատասխանատու մարմինները, չէ՞ որ ամէն տեղ կալուածներ ունինք, այդ կալուածներու սեփականութեան համար ժողովուրդը քրտինք թափած է, ուրեմն այդ կալուածներու իրաւատէրը նաեւ ժողովուրդն է, որուն մէկ կարեւոր մասը գաղթած է եւ կը շարունակէ գաղթել, կարելի չէ՞ր այդ կալուածներէն մաս մը ծախել եւ Հայաստանի եկածներուն համար բնակարաններ կառուցել… ո՛չ միայն կարելի է, այլ նաեւ անհրաժեշտ է. տունը իր տիրոջ կ'օգնէ մնայուն կեցութիւն ապահովել եւ հետեւաբար աւելի քիչ մտածել գաղթելու մասին. ճիշդ չե՞մ, նոյնիսկ եթէ կը սխալիմ, անհրաժեշտ է, որ մեր գաղութներու պատսխանատուները մտածեն այս մասին եւ համարձակ քայլեր առնեն:

Այս ընթացքով այդ «վերջ ի վերջոյ»ն պիտի չգայ, որովհետեւ որքան ալ մեր հայրենիքը մեզի համար ամենաթանկագին երկիրը ըլլայ, Հայաստանը, բնակութեան առումով դժուար թէ աշխարհի ամէնէն լաւ երկիրը դառնայ, մեր երկրէն շատ աւելի լաւ երկիրներ միշտ ալ պիտի գտնուին եւ մեր հայրենակիցները որքան ալ սիրեն իրենց հայրենիքը, պիտի նախընտրեն այդ երկիրներուն մէջ ապրիլ, եւ իրենց կարօտը հագեցնելու համար երբեմն, որպէս զբօսաշրջիկ այցելել Երեւանը:

Այդ «Վերջ ի վերջոյ» երազ մը պիտի մնայ մեզի համար, որովհետեւ Հայաստանը առանձինն պիտի չկարենայ տեսանելի ապագայի մէջ ընդունիլ բոլորը, իսկ ժամանակը մեզի ի նպաստ չ'աշխատիր, որքան ուշ վերադառնալու ըլլանք, այդքան շատցած պիտի ըլլայ ձուլուողներու թիւը…

…Այս մտորումներով կը մտնեմ ճաշարան:

-Պարո՛ն,- կը լսեմ ուրախ ձայն մը:

Հալէպի նախկին աշակերտուհիներէս է: Կ'ուրախանամ զինք տեսնելով:

Ինքն ալ ուրախ է: Կը գրկախառնուինք:

-Պարոն, շատո՞նց եկած էք… պարոն դպրոցը լա՞ւ է… շատ կարօտցած եմ պարոն:

Այս աղջիկը որպէս սպասեակ գործ գտած է, միեւնոյն ժամանակ համալսարանական ուսանող է:

Կը զրուցենք, կը պայմանաւորուինք կրկին հանդիպիլ. իր դասարանցիներէն շատեր հոս են, Եւրոպա, Գանատա, Աւստարալիա ալ գացողներ կան: Ինք շատ կարօտցած է հեռուն գտնուող ընկերները:

-Չե՞ս ուզեր անոնց քով երթալ,- կը հարցնեմ:

-Ո՛չ, պարոն, մեր երկիրը հոս է, իրենք թող գան:

Բարեբախտաբար հանդիպածս երիտասարդներուն մեծ մասը այս աղուոր աղջկան պէս կը մտածեն:

Մանուէլ Քէշիշեան

Երեւան, 13 Մարտ 2022

The post Պիտի գա՞ն, պիտի մնա՞ն appeared first on CIVILNET.

#աշխարհ #թոփ #կարծիք #հայաստան #հասարակություն #սիրիա #մանուելքեշիշյան #մանուէլքէշիշեան #պիտիգան #պիտիմնան #սուրիա

«Տասնամյակներ Ուկրաինան լինելու է սիրիական և լիբիական սցենարների միքս». Բենիամին Պողոսյան

#լուրեր #միջազգային #քաղաքական #ամն #աֆղանստան #բենիամինպողոսյան #լիբիա #լվով #խսհմ #կիև #ուկրաինա #սիրիա

«Կովկասում ու Սիրիայում առկա է Ռուսաստանի հեգեմոնիա». Կարո Փայլանի գրառումը

#uncategorized #լուրեր #միջազգային #թուրքիա #կարոփայլան #ուկրաինա #սիրիա

ՀՀ ԱԳ նախարարը համոզմունք է հայտնել, որ հայ-սիրիական բարեկամական հարաբերություններն առավել կընդլայնվեն և կամրապնդվեն

#լուրեր #քաղաքական #արարատմիրզոյան #հայսիրիականհարաբերություններ #սիրիա

Հայաստան-Սուրիա թռիչքներու զարգացումէն անդին

#լուրեր #միջազգային #տնտեսականլուրեր #հայաստանսիրիա #սիրիա

Ուկրաինա. դիտեք այն աշխարհի տարբեր ակնոցներով

#առավոտօրաթերթ #featured #լուրեր #քաղաքական #բաշարալջաֆարի #ուկրաինա #պատերազմ #պետրոսմանուկյան #սամիրջաաջաա #սիրիա