Valt te weten waar de Drususgracht lag?

In mijn komende boek Hannibal in de Alpen behandel ik een topografisch probleem: hoe bepaal je de locatie van een in de antieke bronnen genoemde plek? Deze problematiek is gangbaar en elke oudheidkundige weet dat atlassen (zoals) veel schijnzekerheid bieden. Waar lag Waššukanni? Waar op de Atheense Akropolis stond het Parthenon? Welke ruïnes zijn die van Ubar? Zulk onderzoek is te reduceren tot vier deelproblemen.

1. Tekstkritiek: wat staat er precies in de geschreven bronnen?
2. Bronkritiek: vergelijking van de bronnen om informatie te distilleren
3. Reconstructie van het antieke landschap
4. Plaatsing van de informatie (2) in het landschap (3)

In het geval van Hannibals Alpentocht zijn er voldoende tekst- en bronkritische problemen om te weten dat er onvoldoende informatie is om in het landschap te passen. Einde speurtocht. Dat het Alpenlandschap niet noemenswaardig is veranderd zou stap #3 makkelijk hebben kunnen maken, maar zover komen we dus niet eens. Iets dergelijks, bedacht ik onlangs, speelt op onschuldiger niveau bij de zogeheten Drususgracht, een waterbouwkundig werk dat is vernoemd naar de Romeinse veldheer Drusus.

Twee bronnen

Het bewijsmateriaal is nu minder ingewikkeld dan bij Hannibal. Het gaat om precies twee zinnetjes.

• Suetonius, Claudius 2: Oceanum septemtrionalem primus … navigavit transque Rhenum fossas navi et immensi operis effecit, quae nunc adhuc Drusinae vocantur. “De noordelijke Oceaan bevoer hij als eerste … en voorbij de Rijn bewerkstelligde hij, als arbeidsintensief en immens karwei, fossas die tot op de huidige dag Drusisch genoemd worden”
• Tacitus, Ann. 2.8: navibus fossam, cui Drusianae nomen, ingressus. “Hij is met schepen de fossa met de naam Drusiaans ingegaan”

Wat is een fossa?

Wat is een fossa? Afgeleid van “het gegravene” zijn de betekenissen:

• een greppel (bijv. de Fossa Cluilia bij Rome),
• de greppel rond een fort,
• een rivierbedding of -monding,
• een kanaal (zoals de fossa Corbulonis),
• de geul van een fundering,
• een riool,
• een graf,
• een grens.

Van de vijftien mij bekende topografische namen met het element fossa hebben er zeven betrekking op een riviermonding en drie op een kanaal; ook duikt fossa enkele keren op als naam van een wegstation. Zonder al te stellig te zijn: we mogen ons afvragen of de Drususgracht een kanaal was.

Tacitus over de Drususgracht

Als we alleen Tacitus zouden hebben, zouden we denken dat de Drusiaanse fossa een riviertak was. Vergelijk de mondingen van de Po, die namen hebben als Fossa Clodia en Fossa Flavia. We zouden wellicht hebben gedacht dat Drusus als eerste een bepaalde tak van de Rhenus bicornis had gevolgd. Dat moet dan slaan op de expeditie uit 12 v.Chr.

Zo lezen we de passage van Tacitus echter niet. We lezen die via Suetonius: je leest immers nooit slechts één tekst.

Suetonius over de Drususgrachten

Het is echter de vraag of de twee schrijvers het over dezelfde Drususgracht hebben. Hier is de volledige passage uit Suetonius in de vertaling van Daan den Hengst.

Drusus voerde in zijn functie van quaestor en praetor het bevel in de oorlogen in Raetia en later in Germanië. Hij was de eerste Romeinse legeraanvoerder die de Noordzee bevoer en hij liet aan de overkant van de Rijn ten koste van enorme inspanningen een stelsel van fossae graven dat nog steeds zijn naam draagt. De vijand bracht hij veel nederlagen toe en hij achtervolgde hem tot diep in het onherbergzame achterland. Hij staakte de achtervolging pas toen de verschijning van een Germaanse vrouw van meer dan menselijke grootte in het Latijn een halt toeriep aan zijn zegetocht. Om deze krijgsverrichtingen kreeg hij het recht een kleine triomftocht te houden en de onderscheidingstekens van een triomfator.

Drusus vocht in 18 v.Chr. als quaestor in Raetia (zeg maar Baden-Württemberg) en bekleedde de praetuur in 11. Cassius Dio beschrijft de campagne van dat jaar (54.33): Drusus sloeg een brug over de Lippe, viel het land van de Sugambriërs binnen (langs de Lippe) en rukte op tot de Cherusken. Slechte voortekens verhinderden de verdere opmars. Florus, die op dit punt het verloren geschiedwerk van Titus Livius samenvat, vermeldt de bouw van praesidia atque custodias (garnizoenen en wachtposten) langs de rivieren, alsmede forten, bruggen en wegen (maar geen fossae).

De natuurlijke wijze om Suetonius’ vermelding van Drusinische fossae te interpreteren, is dat we ze moeten zoeken bij de Lippe of, iets algemener, tussen Raetia en de Noordzee. Dat sluit vanzelfsprekend niet uit dat we de Drusinische fossae ook mogen zoeken aan de Beneden-Rijn en de aanleg kunnen plaatsen in 12 v.Chr. In dat jaar was Drusus echter geen praetor. Hij was legaat. We mogen (al even vanzelfsprekend) speculeren dat Suetonius slordig formuleert en ik beweer niet dat een datering in 12 v.Chr. en een locatie in Nederland onzin is. Maar: we zouden het nooit hebben verzonnen als we niet ook Tacitus kenden.

Het probleem

Samengevat:

• Tacitus heeft het over een Drusiaanse fossa (enkelvoud, in Nederland). Dat kan verwijzen naar de aanwezigheid van Drusus in 12 v.Chr.
• Suetonius kent Drusinische fossae (meervoud, tussen Raetië, de Noordzee en de Elbe). Dit verwijst naar gebeurtenissen in 18 of 11 v.Chr.
• Als we niet twee citaten hadden, zouden we Tacitus’ woorden van toepassing verklaren op een natuurlijke Rijnmonding à la Po en zouden we Suetonius’ woorden vermoedelijk betrekken op de Lippe.
• Om ze op elkaar te betrekken, moeten we de dubbele hulphypothese invoeren dat Suetonius zowel Drusus’ titel als het jaartal verkeerd weergaf.

Hebben ze het over hetzelfde? Een antwoord weet ik niet. Wat ik wel weet: de informatie die we uit de bronnen distilleren, is schaars en inconsistent. We komen ook hier niet verder dan stap twee. De Drususgracht is, net als Hannibals pas over de Alpen, niet vindbaar. Dit is niet de radeloze constatering van iemand die weet dat er ergens iets is dat zich aan waarneming onttrekt, maar een epistemologische constatering: we overschrijden de grenzen van het kenbare.

Tot slot

Ik zeg niet dat we die twee teksten niet op elkaar kunnen betrekken. Als de negentiende-eeuwse Duitse Altertumswissenschaftler dachten dat het mocht, moeten wij het minimaal overwegen. Die Duitsers hadden weleens ongelijk, natuurlijk, maar ze stelden de principiële oudheidkundige vragen onbevooroordeelder dan wie ook. Tegelijk: de gedachte dat Suetonius en Tacitus het niet hadden over hetzelfde, is niet irrationeler dan de gedachte dat ze hetzelfde bedoelden. Beide opvattingen verdienen het serieus genomen te worden.

[In de reeks “Methode op Maandag” (MoM) probeer ik uit te leggen waarom de oudheidkundige wetenschappen wetenschappen zijn. De stukjes verschijnen niet elke maandag en ook niet uitsluitend op maandag, maar de reeks heet nou eenmaal zo.]

#3 #Drusus #Drususgrachten #Duitsland #GermaniaInferior #kanaal #Lippe #Nederland #PubliusCorneliusTacitus #Rijn #Suetonius #Sugambriërs

De #Rijn is niet alleen een rivier, maar ook een symbool van samenwerking tussen Nederland en Duitsland. Binnen het Interreg-project ‘De Rijn Verbindt / Der Rhein Verbindet’ zetten tien Nederlandse en Duitse organisaties zich samen in voor een klimaatbestendige, biodiverse en leefbare Rijnregio. In Düsseldorf-Benrath vond op 7 oktober 2025 een netwerkbijeenkomst met de betrokken partijen plaats. https://www.grenspostdusseldorf.nl/actueel/de-rijn-verbindt-geslaagde-netwerkbijeenkomst-in-duesseldorf

Museum Dorestad

Deze blog bestaat vandaag veertien jaar en dat vier ik met het 500e blogje in onze reeks museumstukken. Dat moet natuurlijk een bijzonder museumstuk zijn, maar het is niet de helm hierboven. Ik blog over het museum waar die helm eigenlijk hoort te zijn, en wellicht nog eens komt. Alleen is dat museum nog niet geopend: het is Museum Dorestad in Wijk bij Duurstede.

Ik blog daarover omdat een museum, waar ze artefacten tonen, ook zelf een artefact is. Ik heb eerder weleens geblogd over de landkaart van Italië die je kunt zien in het Museo della civiltà romana in Rome, en zo kun je ook kijken naar het museum waar de vondsten uit Dorestad te zien zullen zijn. Ik sprak erover met conservator Luit van der Tuuk.

Dorestad

Maar eerst: wat was Dorestad? Het betreft een nederzetting op de splitsing van Rijn en Lek. Deze is vooral in de achtste en negende eeuw na Chr. heel belangrijk geweest. De naam bewijst echter dat de nederzetting minstens een millennium ouder is, want het eerste element, duron, is goed Gallisch, en verwijst naar een door een poort afgesloten constructie: een burcht of kraal of marktplaats. We kennen dit element vooral in combinaties als Divodurum, “burcht van de goden” (Metz) of Durocortorum, “ronde markt” (Reims), dus misschien heeft de duron aan de Rijn en Lek ook ooit een langere naam gehad. Later hebben de Germanen er het element statha aan toegevoegd, “aanlegplaats”. “Markthaven” is niet de slechtste vertaling. Er zijn andere etymologieën voorgesteld, maar ze gaan allemaal uit van een Keltische naam – en dus voor-Romeinse bewoning.

In de Romeinse tijd lag hier (of eigenlijk: iets oostelijker) een fort, dat echter door de meanderende rivier is verspoeld. De helm hierboven is gevonden in het water en verder contextloos. In de Vroege Middeleeuwen was Dorestad echter een heel belangrijke handelsnederzetting, waar kooplieden heen kwamen uit alle richtingen: over de Rijn en zijrivieren als de Moezel vanuit het Frankische Rijk, over de Vecht en de Kromme Rijn uit Scandinavië, over de Oude Rijn of de Lek vanaf de Britse Eilanden. In de negende eeuw hebben Noormannen Dorestad enkele keren geplunderd. De plek werd verlaten, er kwam daarna weer een kasteel (Duurstede) en in de tweede helft van de vorige eeuw is Dorestad herontdekt met de grootste opgraving die ooit in Nederland heeft plaatsgevonden.

Feitelijk was Dorestad de eerste van de reeks havenplaatsen waar de Nederlandse economie zo van heeft geprofiteerd: Tiel, Dordrecht, Rotterdam. En juist omdat dit zo’n belangrijk deel van het Nederlandse verleden is, is het bizar dat het museum jarenlang gesloten is geweest en dat Dorestad geen deel uitmaakt van de Nederlandse geschiedeniscanon. Let wel: verstedelijking, in welke vorm dan ook, is een van de “rode draden”, de principes waarmee de vijftig vensters zijn gekozen.

Museale keuzes

Het goede nieuws is dat het museum eind dit jaar zal worden heropend in het voormalige raadhuis op de Markt in Wijk bij Duurstede. En een museum maakt keuzes. Ook de plek die cultuuruitingen toont, is een cultuuruiting.

Eerste keuze: het tonen van Dorestad. Dus niet: de geschiedenis van Wijk bij Duurstede, of de manier waarop de site is opgegraven, of de wijze waarop Dorestad de afgelopen halve eeuw eerst uitgroeide tot lieu de mémoire en vervolgens is weggemoffeld. Met dat laatste bedoel ik dat de Germaanssprekenden – of dat nu de bewoners waren van de zwervende erven bij Ede of de Franken – in de afgelopen dertig jaar uit Nederlands verleden zijn verwijderd. Kijk eventueel hier.

Een tweede keuze: waar begin je? Het museum kiest ervoor de Keltische oorsprong te tonen met fragmenten van glazen armbanden, en ook het Romeinse verleden zal worden getoond. Een Romeins beeldje van de koopliedengod Mercurius is een voorafschaduwing van de handelmetropool die Dorestad zou zijn. Na deze voorgeschiedenis kan de bezoeker doorlopen naar een nagebouwd schip, dat een indruk geeft van de afmetingen van een vroegmiddeleeuws koopvaardijschip. Hier is een animatie te zien over Katla, een vrouw die in de negende eeuw vanuit Zweden op reis ging naar Dorestad. Haar reis en leven zijn te reconstrueren.

Ook deze keuze vertelt iets over musea in de eenentwintigste eeuw. Vaak gebruikt men deze of gene historische persoon als begin van een ander verhaal. Voor de Byblos-expositie waren dat bijvoorbeeld Ummahnu en Wen-Amun; voor Dorestad is het dus een Scandinavische bezoekster. Deze aanpak, modieus als ze is, vloeit voort uit het uitgangspunt Dorestad te tonen. Het museum had deze aanpak bijvoorbeeld niet kunnen gebruiken als het had willen focussen op de wijze waarop de nederzetting is opgegraven.

Ook op de eigenlijke expositie is aandacht voor individuen die iets met Dorestad te maken hadden: denk aan de muntmeester Madelinus, denk aan de missionaris Bonifatius, denk aan de Noorman Rorik, die vanaf 850 regeerde over Dorestad.

Deze individuen vormen een van de gekozen thema’s. Andere thema’s zijn vanzelfsprekend handel, de relatie tussen Franken en Friezen (die allebei woonden in Dorestad), de ambachtslieden en de Noormannen. Het museum kiest voor een leuke presentatie waarbij je vanuit de ene hoek zo’n woeste Viking ziet (het negentiende-eeuwse clichébeeld) en vanuit een andere hoek een accurate reconstructie.

De expositie zal beginnen met een maquette die momenteel nog wordt gemaakt. Ik ben er blij mee, want een maquette veroudert niet en je kunt haar bekijken vanuit de hoek die jij wil. Maquettes zijn superieur aan de modieuze filmpjes, die door de snelle verbetering van de technologie al zijn verouderd voor ze zijn afgeleverd, en die je bovendien één perspectief opdringen.

Een wonder

Zoals u merkt komen modieuze thema’s als religie en identiteit alleen indirect aan de orde. Dat zegt iets over de wijze waarop het museum dit erfgoed wil gaan tonen. Soms doet Museum Dorestad wat andere musea eveneens doen, soms doet het dat niet. Ook al is het museum niet heel groot, het waait niet met elke wind mee. Het heeft karakter.

Museum Dorestad moet het vooralsnog doen met een budget dat klein is in vergelijking tot het enorme belang van Dorestad. Als je dat in overweging neemt, is zich een wonder aan het voltrekken. Al sinds de Renaissance staat in Nederland het Germaanse verleden centraal en dat verleden is de afgelopen dertig jaar uitgegumd. Museum Dorestad geeft opnieuw aandacht aan die belangrijke traditie. Dat maakt het museum tot een cultuuruiting, een belangrijke cultuuruiting zelfs, en een waardige 500e aflevering in onze reeks museumstukken. Ik hoop er in de komende, vijftiende jaargang van deze blog nog eens over te kunnen schrijven.

#canon #Dorestad #Franken #Friezen #GallischeTaal #Lek #lieuDeMémoire #LuitVanDerTuuk #Noormannen #Rijn #vikingen #WijkBijDuurstede

[16:06] In de voetsporen van Byron en Beethoven: een reis naar Bonn

De Engelse romanticus en dichter Lord Byron had er geen benul van, maar hij was toch echt een van de eerste reisinfluencers van zijn tijd, begin achttiende eeuw. Dankzij zijn lofdicht op de Rijn en de natuur bij Bonn, kwam het toerisme in deze regio op gang. En nu, ruim tweehonderd jaar later, treedt reisredacteur Sybylle Kroon in zijn voetsporen. En in die van Beethoven.

https://dvhn.nl/meer/vrij/Byron-Beethoven-Bonn-46114432.html

#Engelse #LordByron #eerste #achttiendeeeuw #Rijn #Bonn #SybylleKroon

[16:06] In de voetsporen van Byron en Beethoven: een reis naar Bonn

De Engelse romanticus en dichter Lord Byron had er geen benul van, maar hij was toch echt een van de eerste reisinfluencers van zijn tijd, begin achttiende eeuw. Dankzij zijn lofdicht op de Rijn en de natuur bij Bonn, kwam het toerisme in deze regio op gang. En nu, ruim tweehonderd jaar later, treedt reisredacteur Sybylle Kroon in zijn voetsporen. En in die van Beethoven.

https://lc.nl/meer/vrij/In-de-voetsporen-van-Byron-en-Beethoven-een-reis-naar-Bonn-46149286.html

#Engelse #LordByron #eerste #achttiendeeeuw #Rijn #Bonn #SybylleKroon

Duitslandtour (3)

In de tram naar het station van Freiburg. Het is zondagochtend vroeg. In de tram nachtbrakers, nog met bodempjes alcohol in de hand, en ochtendmensen tezamen. Op het station stappen zondagwandelaars over op de treintjes naar het Zwarte Woud. Wandelstokken en profi kleding. In de stationsboekhandel – al open voor negen uur – ligt een bak uitgaven in de aanbieding. Iemand probeert ook Die Drei […]

https://www.filmvanalledag.nl/2025/03/16/duitslandtour-3/

Romeinse vondsten uit de Waal

Het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden bezit meer voorwerpen dan het kan exposeren. Tegelijk zijn er regionale musea die weleens iets anders willen tonen dan het gebruikelijke materiaal. Daarom is er een leuke en mijns inziens belangrijke reeks exposities Onder Ons, waarbij lokale musea het Leidse materiaal gebruiken. Ik heb al geblogd over de Vorst van Oss in Museum Jan Cunen in Oss, over de Etrusken in museum Wierdenland in Ezinge en over het laatantieke grafveld van Rhenen in het plaatselijke Stadsmuseum.

De Etrusken in Ezinge niet te na gesproken is het belang dit: een historische belangstelling begint plaatselijk; een kind ziet iets dat lokaal en herkenbaar is, maar ook anders; het ontwikkelt zo belangstelling voor het verleden. Door de voorwerpen te exposeren waar ze het meest aanzetten tot reflectie, gebruiken musea de culturele waarde van hun objecten het best. De Vorst van Oss dus in Oss, en het laatantieke grafveld van Rhenen in Rhenen.

Caesar aan de Waal

En dus is momenteel ook de Nijmeegse Caesarbuste thuis in Nijmegen, in het mooie museum De Bastei. Onze kaalkop maakt deel uit van de Onder-ons-expositie “Romeinse Waalschatten”. Tussen alle moois in Leiden mist niemand het ding, terwijl het hier menige puber zal fascineren. Als ik Nijmegenaar was, vroeg ik het portret in permanente bruikleen.

Hoewel ik dus blij ben dat Caesar is waar ’ie het meest inspireert, voel ik me ongemakkelijk bij de tentoonstelling. En dan bedoel ik niet dat elke student je inmiddels kan uitleggen waardoor titels met het woord “schat” erin zo schadelijk waren. Mijn ergernis betreft het negeren van de sleuteldoelgroep.

Rhenus bicornis

De sleuteldoelgroep bestaat uit mensen die een museaal signaal kunnen versterken. Zij kunnen zeggen “die expositie over Bodi in Bonn, die is werkelijk informatief, daar moet je heen”. Gaat het om de Romeinse Oudheid, dan bestaat ze grosso modo uit twee overlappende groepen: mensen met een archeologische belangstelling en mensen die gymnasium deden. En helaas is het zo dat je je als lid van de eerste groep te kijk zet als incompetent in de ogen van de tweede groep wanneer je fouten maakt in de taal van de Romeinen.

En het museum gaat volgens mij de mist in als het de Rhenus Bicornis erbij haalt, de “tweehoornige Rijn”, waarover ik al eens blogde. Het poëtische beeld is ontleend aan Italiaanse Romeinen als Vergilius en Ovidius.noot Vergilius, Aeneis 8.727; Ovidius, Tristia 4.2.40; vgl. EDCS-17700496. Geen Bataafse Romein zou de Rijn of de Rijngod echter systematisch aanduiden als “de tweehoornige Rijn”. Dat gebeurt op de tentoonstelling wel. Vergelijk het met een ander door Vergilius bedacht poëtisch beeld: zou er een Romein zijn geweest die de provincie Africa voortdurend aanduidde als Africa terra triumphis dives (“triomfrijk Africa”)? Of zou iemand de rivier de Tiber steeds Tiber Pater noemen, “vader Tiber”? Het museum presenteert een bijvoeglijk naamwoord als onlosmakelijk deel van een naam, en elke gymnasiast herkent dat dit raar Latijn is.

En was het museum nou maar consequent. Lees echter even mee op de website, voor veel mensen de eerste kennismaking en de plek waar ze nog even dingen nazoeken. Meteen een fout.

Voor het goede begrip: ik zeg niet dat het bovenstaande inhoudelijk belangrijk is – ik heb het over presentatie. De Bastei zet zich voor de halve sleuteldoelgroep neer als ondeskundig. De oplossing zou simpel zijn geweest: vraag een classicus. Die helpt je graag en snel. Ik appte voor dit blogje met een classicus en had antwoord in twee minuten.

En dan is er nog iets dat me verbaasde. De Romeinen hadden er geen moeite mee Gallische woorden als Rhenus over te nemen, maar de Bataven hechtten aan hun Germaanse achtergrond. Kijk maar naar hun namen, die door de Romeinen werden weergegeven als Chariovalda, Imerix, Servofredus en Civilis: Legerleider, Krijgsheer, Gewapendebeschermer en Strijder. Toen de Bataven zich hadden gevestigd in de Betuwe, bleven ze “hun” rivier aanduiden met de Germaanse naam: Waal.noot Het is onduidelijk of *Wahal- “meanderend” of “voortstromend” betekent, maar het is zeker Germaans. Ik vermoed dat een antieke Nijmegenaar die de Bastei zou bezoeken, Vergilius’ tweehoornige Rijn er met de haren bijgesleept zou hebben gevonden.

Sleuteldoelgroep

Nog iets. Ik was niet de enige bezoeker die meer informatie wilde hebben. Als het museum bijvoorbeeld uitlegt dat er handel was op de Waal en daarom vijf puntgaaf bewaarde amforen neerzet, kan het toch méér vertellen dan “Amfoor | 19 voor tot 450 n.Chr.” en “de vorm vertelt ons iets over de inhoud en soms ook over de herkomst”? Hoe moeilijk is het om met de drie woorden “Olijfolieamfoor uit Andalusië” de wereld van interregionale handel te evoceren?

Zo is er meer, waar de Bastei de sleuteldoelgroep onvoldoende bedient. En dat keert zich tegen het museum, want een sleuteldoelgroep kan ook het signaal “dit was slecht” versterken. Omdat ik dat niet wil, zal ik niet meer voorbeelden geven; daarvoor is Romeins Nijmegen, waar ik ooit bestuurswerk deed, me te dierbaar. Maar er zijn dus problemen.

Oplossingen

De eerste oorzaak is dat de Nederlandse archeologie, net als andere geesteswetenschappen, een intellectuele opdoffer heeft gehad door de studieduurbekorting van de jaren tachtig. En omdat de Nederlandse archeologen daardoor onvoldoende weten, zijn ze ervan overtuigd dat er niets méér is dat ze moeten weten – bijvoorbeeld dat je anderen om advies kunt vragen.

Het tweede probleem is specifiek Nijmeegs: de gemeente heeft te veel verleden en te weinig geld. De kennis van zaken schiet regelmatig tekort, men is wat in zichzelf gekeerd en er gebeuren daar aan de Waal vaker rare dingen. Dat heeft zich ook hier gewroken.

Is er een oplossing? Idealiter verwijdert het museum alle verwijzingen naar de tweehoornige Rijn, want die stoot de halve sleuteldoelgroep af. Ik vrees echter dat het voor die aanpassing te laat is. Maar overvraag ik als ik verzoek om uitgebreidere uitleg op de bordjes?

En o ja: hou die Caesarbuste alsjeblieft waar hij hoort, in Nijmegen aan de Waal.

[De oudheidkundige wetenschappen zijn in de eerste plaats wetenschappen. Een overzicht van stukjes over het wetenschappelijk aspect, vindt u daar.]

#DeBastei #GermaanseTalen #Nijmegen #PubliusOvidiusNaso #PubliusVergiliusMaro #Rijn #sleuteldoelgroep #Waal

[14:45] Jongeren uit Havelte willen samen nieuwbouw realiseren. 'Nu tijd om door te pakken'

Er moet nog heel wat water door de Rijn stromen, maar dat een groep jonge inwoners van Havelte de krachten gaat bundelen om via Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) woningbouw te realiseren, lijkt welhaast zeker. Tijdens een bijeenkomst in De Veurdeale donderdagavond gaf bijna de helft van de aanwezigen aan serieus mee te willen denken.

https://www.dvhn.nl/drenthe/westerveld/Jongeren-uit-Havelte-willen-samen-nieuwbouw-realiseren.-Nu-tijd-om-door-te-pakken-29351597.html

#Rijn #Havelte #CollectiefParticulierOpdrachtgeverschap #CPO

[16:20] Oud-burgemeester van Groningen Rehwinkel tijdelijk burgemeester Alphen aan den Rijn

Oud-burgemeester van Groningen Peter Rehwinkel is volgend jaar waarnemend burgemeester van Alphen aan den Rijn. De 60-jarige Rehwinkel neemt de taken over van Liesbeth Spies, die na tien jaar stopt als burgemeester van de Zuid-Hollandse gemeente.

https://www.dvhn.nl/groningen/stad/Oud-burgemeester-van-Groningen-Rehwinkel-tijdelijk-burgemeester-Alphen-aan-den-Rijn-29301717.html

#Groningen #PeterRehwinkel #Alphen #Rijn #LiesbethSpies #tienjaar #Zuid_Hollandse

[10:52] Emmen.Toen | 'Als ik op vakantie in Drenthe ben maak ik altijd een nostalgietochtje door Emmen'

Het is altijd leuk om te merken dat Emmen.Toen ook ver voorbij onze gemeentegrenzen gelezen wordt. Bijvoorbeeld in Alphen aan den Rijn, waar Gerard Harbers, opgegroeid in Emmermeer, digitaal meeleest.

https://www.dvhn.nl/weekbladendrenthe/emmercourant/Emmen.Toen-Als-ik-op-vakantie-in-Drenthe-ben-maak-ik-altijd-een-nostalgietochtje-door-Emmen-29239775.html

#Emmen #Alphen #Rijn #GerardHarbers #Emmermeer

Een rustige Rijn, het water op weg naar woelig en bruin Nederland.
#Nature #Rijn #River

#shotbyusmu #photography #urban #urbanphotography #stadt #stadtfotografie #night #nightphotography #nacht #nachtfotografie #landscape #landscapephotography #rhenen #river #bridge #rhine #rijn

#Waterbedrijven roepen #Duitsland op om #PFAS-lozingen in #Rijn aan te pakken. Beter een "goede" buur dan een verre vriend. Schandalig!- https://nos.nl/l/2535618

𝗗𝗿𝗶𝗻𝗸𝘄𝗮𝘁𝗲𝗿𝗯𝗲𝗱𝗿𝗶𝗷𝘃𝗲𝗻: 𝗗𝘂𝗶𝘁𝘀𝗹𝗮𝗻𝗱 𝗺𝗼𝗲𝘁 𝗣𝗙𝗔𝗦-𝗹𝗼𝘇𝗶𝗻𝗴𝗲𝗻 𝗶𝗻 𝗥𝗶𝗷𝗻 𝘁𝗲𝗴𝗲𝗻𝗴𝗮𝗮𝗻

Duitsland moet PFAS-lozingen in de Rijn door de industrie dringend tegengaan, zo vinden Nederlandse drinkwaterbedrijven die voor hun productie afhankelijk zijn van water uit de rivier. Hun samenwerkingsverband RIWA-Rijn roept de Duitse milieuminister Steffi Lemke daarom in een...

https://www.rtl.nl/nieuws/artikel/5468989/duitsland-pfas-rijn-waterbedrijven-nederland

#Drinkwaterbedrijven #Duitsland #PFAS #Rijn #tegengaan

https://www.filmvanalledag.nl/2022/01/03/rijn/

k liep laatst in #Utrecht vd Krommenieuwegracht #TUU naar de Jansdam #PThU. Gedachte: de Kromme Nieuwegracht lijkt n oude rivierloop, en die zal geen haakse bocht hebben gemaakt. Dus rechtdoor richting oude stadhuis. #Rijn

Early-Bird-Meldungen zur #Rheinwoche 2024 sind bis Ende März verlängert!

Es geht in 5 Etappen von #Leverkusen-#Hitdorf nach #Rees (#Mahnensee). 1. Ankündigungssignal 11:55 am Pfingstsamstag (18.5.), letzte Etappe Pfingstmontag.

Näheres und Meldungen hier: https://rheinwoche.org

#regatta #segeln #rhein #sailing #rhine #zeilen #rijn

Op woensdag 20 maart organiseert Samen Duurzaam Zeist opnieuw een Duurzaam Café. Dit keer staat het Duurzaam Café in het teken van de Kromme Rijncorridor. De Kromme Rijncorridor is een groengebied in het westelijk buitengebied van de gemeente Zeist.

Zie https://www.zeistermagazine.nl/krommerijncorridor

#zeist #zeistermagazine #kromme #rijn #corridor #krommerijn #rijncorridor #krommerijncorridor #zeistwest #buitengebied #duurzaam #cafe #café #duurzaamcafe #duurzaamcafé #samenduurzaamzeist #sdz