De Siciliaanse Vespers (3): Oorlog
Peter III van Aragón[Dit is het laatste van drie blogjes over de Siciliaanse Vespers. Het eerste was hier.]
De Siciliaanse Vespers, gevolgd door de troonsbestijging van Peter III van Aragón, vormden het begin van een oorlog die twintig jaar zou duren. Karel van Anjou probeerde op het opstandige eiland de orde te herstellen, maar zijn mannen werden verdreven door Aragonese troepen, die vervolgens vanuit Messina konden oversteken naar Calabrië, van waaruit ze naar Napels konden marcheren.
Omdat Karel tijdens de Siciliaanse Vespers veel van zijn schepen had verloren, kon hij weinig doen om de invasie te voorkomen, en daarom deed hij een voorstel dat zijn wanhoop verraadt: hij stelde een duel voor met Peter. Het zou in Bordeaux moeten worden gehouden, maar vond nooit plaats en stelde zelfs de gevechten in zuidelijk Italië niet uit, want Peters vloot brandschatte de kusten van Calabrië, veroverde Malta en versloeg in de Golf van Napels de rest van Karels vloot. Karels zoon, de toekomstige Karel II, behoorde tot de krijgsgevangenen.
Karel van Anjou was de broer van wijlen koning Lodewijk IX van Frankrijk. Diens zoons, koning Filips III de Stoute, was loyaal aan zijn oom. Op verzoek van de paus viel hij Aragón binnen, bereikte Girona (net ten zuiden van de Pyreneeën) en liet zijn zoon Karel van Valois daar kronen tot koning van Aragón. Voordat de Franse koning echter verder kon oprukken, vernam hij dat de Aragonese vloot de Franse schepen had verslagen die zijn eigen expeditieleger ondersteunden. Filips had geen keuze: hij moest terugkeren, achtervolgd door Peter van Aragón, die het Franse leger nog eens versloeg in de Pyreneeën.
Op dat moment, het jaar 1285, had de oorlog kunnen eindigen. In januari stierf koning Karel I van Anjou, die Sicilië had verloren maar nog steeds de macht had in Napels. Enkele maanden later bezweek koning Filips III in Perpignan aan dysenterie. Koning Peter III van Aragón stierf weer vijf weken later. Nu alle protagonisten van het toneel waren verdwenen, zou een vredesverdrag getekend hebben kunnen zijn dat had geleken op de uiteindelijke overeenkomst, de Vrede van Caltabellotta van 1302: Karel II van Napels behield zuidelijk Italië en de Aragonezen verwierven Sicilië. Maar omdat de zonen van Peter het oneens waren, zou de oorlog nog zeventien jaar duren voordat deze overeenkomst feitelijk was getekend.
Winnaars en verliezers
Zo kwam een einde aan een conflict dat én een politieke dimensie had (de macht in Italië) én een ideologisch conflict was (de aard van feodale soevereiniteit). De duidelijke overwinnaar was Aragón, dat Sicilië had verworven, een van de rijkste gebieden in de mediterrane wereld. Het zou daar spoedig Sardinië aan toevoegen, terwijl Zuid-Italië in de vijftiende eeuw volgde. De duidelijke verliezer was de Hohenstaufen-dynastie, die zich nooit heeft hersteld. Het Heilige Roomse Rijk had ook geleden: vanaf de dood van Koenraad IV in 1254 tot het aantreden van Rudolf I van Habsburg in 1273 was er een keizerloos interregnum.
Een andere verliezer was de paus. Aan het begin van de dertiende eeuw was Innocentius III de onbetwiste morele autoriteit geweest in West-Europa. Het conflict met de Hohenstaufen en het gebruik van het Eerste Concilie van Lyon voor niet-religieuze, louter politieke redenen had de Kerk echter ongeloofwaardig gemaakt. Het was een blamage waarvan ze zich nooit meer zou herstellen.
Tot slot moeten we de heerser noemen die het meest van het conflict profiteerde: de Mammelukse kalief Qalawun. Omdat de kruisvaardersvloten die in 1282 klaarstonden, nooit vertrokken naar het Heilige Land, maar elkaar bevochten, en omdat de landen van West-Europa nooit meer versterkingen naar de Landen van Overzee konden sturen, waren de Mammelukken in staat de laatste kruisvaardersversterkingen in te nemen. Akko viel in 1291. Het belangrijkste slachtoffer van de oorlog in Europa was de Europese aanwezigheid in het Heilige Land.
#Aragón #dysenterie #EersteConcilieVanLyon #FilipsIIIDeStoute #Hohenstaufen #InnocentiusIII #Interregnum #Italië #KarelIIVanNapels #KarelVanValois #KoenraadIV #LodewijkIXDeHeilige #Mammelukken #Napels #PeterIIIVanAragón #Qalawun #RudolfIVanHabsburg #SiciliaanseVespers #Sicilië
